«Η ποίηση στα χαρακώματα του ουκρανικού μετώπου έχει γίνει μια μορφή έκφρασης, παρηγοριάς και ψυχικής ανθεκτικότητας για τους στρατιώτες και τους πολίτες που βιώνουν τη φρίκη του πολέμου. Μέσα στις δύσκολες συνθήκες, η ποίηση δίνει χώρο για στοχασμό, ελπίδα και μια αίσθηση σύνδεσης με τους αγαπημένους που βρίσκονται μακριά, καθώς και με τον ίδιο τον πολιτισμό», λέει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο Αντρέι Σαβένκο, ο αναπληρωτής καθηγητής της έδρας Κλασσικών και Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Κιέβου «Τάρας Σεβτσένκο» που είχε διοργανώσει την Κυριακή 28 Οκτωβρίου, στην επέτειο του «ΟΧΙ» μια διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα «Η Μούσα πάει στον πόλεμο – Ο ποιητής ως αυτόπτης μάρτυς».
Ο Μαξίμ Κριβτσόβ έγινε στην Ουκρανία σύμβολο της μαχόμενης αντίστασης. Πριν σκοτωθεί, πρόλαβε να δει τυπωμένο το βιβλίο του «Ποιήματα από την πολεμίστρα». Η ποιητική συλλογή πρόσφατα μεταφράστηκε από τη ουκρανική στην ελληνική γλώσσα και είναι έτοιμη να εκδοθεί στις «Εναλλακτικές Εκδόσεις»- κατά πληροφορίες- στο τέλος της φετινής χρονιάς.
Το “παιχνίδι μαντείας” με λέξεις θανάτου
Η τελευταία δημοσίευση του Μαξίμ Κριβτσόβ στη σελίδα του στο Facebook(Φέισμπουκ) έγινε 6 Ιανουαρίου του 2024. Μια μέρα νωρίτερα από το θάνατο του. Βλέπουμε σε μια δημόσια δημοσίευση από το μέτωπο, φωτογραφία του με το σκύλο και το βιβλίο του που μόλις κυκλοφόρησε. Ο Μαξίμ (στη φωτογραφία) χαίρετε πολύ και το δείχνει, καλεί τους διαδικτυακούς του φίλους για ένα παιχνίδι πρόβλεψης, με απόσπασμα από το βιβλίο του.
«Να παίξουμε ένα παιχνίδι! Πείτε μου έναν αριθμό σελίδας και τη σειρά (πάνω ή κάτω)» γράφει στην ανάρτησή του. «Θα σας βγάλω μια φωτογραφία της σελίδας που θα επιλέξετε. Αλλά – προσέξτε- μη θυμώστε, δεν θέλω εχθρότητες – μόνο καλή διάθεση. Γιατί το 90% των ποιημάτων εδώ είναι για τον θάνατο», γράφει. Περίπου δυο χιλιάδες φίλοi «έπαιξαν» μαζί του, μαντεύοντας για το μέλλον τους στις οδυνηρές ήμερες πολέμου και απόγνωσης. Η τελευταία δημόσια επαφή του Μαξίμ στον τοίχο του Φέισμπουκ έγινε πριν 42 εβδομάδες και σε μια απάντηση του σε διαδικτυακή φίλη, με μια φωτογραφία της σελίδας του βιβλίου του, που επέλεξε και η επιλογή έπεσε στο σειρά που έγραφε: «Κόλια, έχεις φίλους» Ήταν από το ποίημα του:
Σεργκέι, τι βλέπεις μπροστά σου; Σκοτάδι, σκοτάδι, σκοτάδι. Κόλια, έχεις φίλους; Οι φίλοι μου είναι ομίχλες και παπαρούνες, πουλιά και δάση/ Ίσως τα παιδιά μου είναι εκεί; Σε λίγα λεπτά/ θα πραγματοποιηθεί η κρατική κλήρωση/ «Χωράφι με νάρκες»/ στο τηλεοπτικό κανάλι «Λήθη»/. Αύριο στο πιο τρομερό/ talk show στον κόσμο “Πόλεμος/” ας το συζητήσουμε:/ Η κοινότητα αποχαιρέτησε τον αγωνιστή Η οικογένεια των διάσημων χωρίζει/ Το μέντιουμ ξέρει πότε θα κερδίσουμε/ Σπιτικά μπισκότα/ Δόξα στην Ουκρανία!
Η ποίηση στη δίνη των πολέμων
Η διαδικτυακή εκδήλωση που οργάνωσε ο Αντρέι Σαβένκο την Ημέρα του Όχι, ήταν αφιερωμένη στους στρατιώτες ποιητές και ποιήτριες με ομιλητές τον ίδιο με θέμα «Η Ουκρανική ποίηση στη δίνη των πολέμων”. Μίλησαν επίσης ο Γιώργος Καραμπελιάς: “ Η Αντίσταση στην εισβολή” 1940 – 2022” και ο Νίκος Βαλκάνος: “ Η ποίηση στα χαρακώματα – Μαξίμ Κριβτσόβ – Γιώργος Σαραντάρης”. Στην εκδήλωση επίσης παρουσίασαν το μεταφραστικό τους έργο μεταφράζοντας τον Μαξίμ Κριβτσόβ: Νικόλας Αχμπάς, Δάρια Γάισυνα, Μαρία Καζάντσεβα, Μυκόλα Κοσύτσκιϊ, Νταρύνα Νεβμερζίτσκα, Ναταλία Νοβίνσκα, Αναστασία Οσταπτσούκ, Ντιάνα Ρομάνκο, Ανδρίι Σαβένκο, Ιννα Σμαροβοζ, Νίκος Βαλκάνος. Τοποθετήθηκαν ο Επιτετραμμένος της Ελληνικής Πρεσβείας στο Κίεβο, Μανώλης Ανδρουλάκης, δημοσιογράφος Κώστας Ονισένκο.
Σήμερα οι Ουκρανοί – χθες οι Έλληνες
Μιλώντας στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, o κ. Νίκος Βαλκάνος, επιμελητής της μετάφρασης και της έκδοσης του βιβλίου του Μαξίμ Κριβτσόβ, “Ποιήματα από την πολεμίστρα”, υπογράμμισε τη σημασία της ποίησης στην ανθρώπινη κοινωνία επισημαίνοντας χαρακτηριστικά: «Η ποίηση στα χαρακώματα, με μακριά ιστορία στην παγκόσμια λογοτεχνία, παίρνει τη μορφή δυο δικών μας παιδιών σήμερα: Του Μαξίμ Κριβτσόβ, που γεννήθηκε το 1990 και του Γιώργου Σαραντάρη, που γεννήθηκε ογδόντα χρόνια πριν, το 1908. Και οι δυο έζησαν 33 χρόνια και έπεσαν στο μέτωπο της Αντίστασης στην εισβολή. Και οι δυο έγιναν σύμβολα, καθένας για τη χώρα του, με μια υψηλή ποίηση που κατάφεραν να ολοκληρώσουν στην τόσο σύντομη ζωή τους», λέει και συνεχίζει: «Πολλοί στρατιώτες και καλλιτέχνες καταφεύγουν στη γραφή για να διαχειριστούν τον πόνο, την απώλεια και τις αναμνήσεις τους, και μερικές φορές η ποίηση λειτουργεί και ως σύμβολο αντίστασης και ενότητας. Η ποίηση μεταφέρεται μέσα από μηνύματα, δημοσιεύσεις και αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργώντας μια ανεπίσημη αρχειοθέτηση των προσωπικών μαρτυριών του πολέμου. Έτσι, αναδύεται μια συλλογική ιστορία, όπου η ποίηση ενώνει τους ανθρώπους, εμπνέοντας θάρρος και μια υπενθύμιση ότι η ανθρωπιά και η δημιουργικότητα επιβιώνουν ακόμα και στα πιο σκοτεινά μέρη του κόσμου».
“ Στα καταχωμένα του μέτωπου βρέθηκαν πολλοί Έλληνες λογοτέχνες: ο Ελύτης, ο Τερζάκης, ο Ξεφλούδας, ο Νίκος Καββαδίας, ο Εγγονόπουλος, ο Μπεράτης, ο Λουκής Ακρίτας, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Καραντώνης, καθώς και νεότεροι, όπως ο Άγγελος Βλάχος, ο Τάκης Σινόπουλος, ο Άρης Δικταίος, ο Αστέρης Κοββατζής, και πάνω απ’ όλους ο Γιώργος Σαραντάρης.
«Σαν να τους απαντάει ο Μαξίμ Κριβτσόβ από τα χαρακώματα της Ουκρανίας, του νέου πολέμου για την ελευθερία», λέει ο κ. Βαλκάνος. «Σαρκάζει τον θάνατο και εκφωνεί τον επιθανάτιο ύμνο για τον εαυτό του στα μεγάφωνα του Φέισμπουκ, μια μέρα πριν σκοτωθεί στα χαρακώματα. Αυτό το τελευταίο ποίημά του, που έγινε εμβληματικό για την Ουκρανική Αντίσταση»
Το κεφάλι μου κυλάει/ από πατουλιά σε πατουλιά/ σαν πέτρα που κυλάει/ ή σαν μπάλα/ τα χέρια μου ξεριζωμένα θα γίνουν μενεξέδες την άνοιξη/ τα πόδια μου/ σκυλιά θα ξεσκίζουν και γατιά το αίμα μου/ θα βάψει τον κόσμο σε νέα απόχρωση κόκκινου/ pantone «ανθρωποαίμα» τα κόκκαλά μου θα φάει η γη/ (…) »
Η «επιστροφή» του Ποιητή
Η «επιστροφή» ενός ποιητή που έχασε τη ζωή του στο μέτωπο είναι συχνά μια μεταφορική έννοια που αναφέρεται στη διαχρονική παρουσία του μέσα από τα έργα και την ποίησή του:
«Ένα ροζ φλαμίνγκο τ’ ουρανού / σκύβει να χαϊδέψει με το ράμφος του την πόλη / κι εγώ ξεμυτάω απ’ το χαράκωμα / σαν ποντίκι /φτύνοντας χώμα».
«Οι στίχοι του Μαξίμ παραμένουν ζωντανοί, γεφυρώνοντας τον χαμό με τη ζωή. Όταν ένας ποιητής χάνεται στον πόλεμο, τα ποιήματά του, ιδιαίτερα αυτά που αντλούν έμπνευση από τις εμπειρίες του στο πεδίο της μάχης, αποκτούν ένα ιδιαίτερο βάρος. Καθώς οι αναγνώστες προσεγγίζουν τους στίχους του μετά τον θάνατό του, βιώνουν μια «επανεμφάνιση» του ποιητή, που τους μιλά για τη δική του αλήθεια, το δικό του πόνο, τις δικές του αγωνίες. Αυτή η «επιστροφή» διαφυλάσσει την προσωπικότητα και την εσωτερική δύναμη του ποιητή, υπενθυμίζοντας τη θυσία του, ενώ συγχρόνως μας καλεί να θυμηθούμε τις συνέπειες της σύγκρουσης και να αναλογιστούμε τη διαχρονική αξία της ειρήνης», λέει ο Νίκος Βαλκάνος και αναφέρεται στο έργο του ποιητή:
«Όταν γυρίσω θ’ αγοράσω χαλβά με ταχίνι,/ ένα χότ-ντογκ στο βενζινάδικο OKKO/ και μετά/ όσο χρόνο χρειαστεί / θα γυρεύω,/ όπως οι θαλασσινοί ένα νησί,/ αυτό το ροζ φλαμίνγκο τ’ ουρανού/κι όταν το βρω δεν θα το τρομάξω,/το υπόσχομαι».
Σοφία Προκοπίδου
Ακολουθήστε το 
