Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου, το εξοχικό έγινε το μεγάλο όνειρο ή και το σύμβολο κοινωνικής καταξίωσης. Για την ακρίβεια το εξοχικό μέσα στο πευκόδασος, κοντά στην παραλία, που ακόμη και σήμερα το θεωρούμε τον ιδανικό τόπο κατοικίας.
Μόνο που αυτό γέννησε, εδώ και δεκαετίες όλο το πρόβλημα με τους αλλεπάλληλους κύκλους οικοδόμησης αυθαιρέτων μέσα σε δασικές εκτάσεις, τα αιτήματα νομιμοποίησης, τις εντάξεις περιοχών σε σχέδια πόλης.
Αποτέλεσμα, κατοικίες που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να πάρουν φωτιά σε περιοχές που εξαιτίας του άναρχου τρόπο με τον οποίο πολεοδομήθηκαν συχνά δεν έχουν τη δυνατότητα να έχουν δρόμους που να διευκολύνουν την διέλευση πυροσβεστικών οχημάτων και ασθενοφόρων, ούτε και προσφέρουν τις οδούς διαφυγής ή τους ασφαλείς ανοιχτούς χώρους συγκέντρωσης που κανονικά πρέπει να προβλέπει το πολεοδομικό σχέδιο μιας περιοχής.
Επιπλέον, η παραθεριστική κατοικία σημαίνει κατοίκηση που είναι στην πραγματικότητα εξωτερική προς το δάσος. Κατοίκηση από ανθρώπους των πόλεων χωρίς τη γνώση που έχουν οι κάτοικοι των αγροτικών περιοχών ή χωρίς την εμπειρία ως προς το πώς συμπεριφερόμαστε απέναντι στο δάσος.
Το ίδιο το Μάτι είναι ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα. Μια περιοχή που οικοδομήθηκε κυρίως με αυθαίρετο τρόπο, που οι διαδικασίες ένταξης ξεκίνησαν με μεγάλη καθυστέρηση, με τους δρόμους να έχουν χαραχθεί κατά βάση με βάση τις ανάγκες των κατοίκων και χωρίς τις προβλέψεις για οδούς που να αποτελούν εξόδους και εισόδους διαφυγής και για πλάτη δρόμων που να επιτρέπουν την πρόσβαση οχημάτων έκτακτης ανάγκης. Χωρίς ανοιχτές πλατείες ή άλλους χώρους συγκέντρωσης που κανονικά πρέπει να προβλέπονται σε ένα πολεοδομικό σχέδιο. Και με εμπόδια στην πρόσβαση στην ακτή που αποδείχτηκαν μοιραία.
Οδηγίες που μένουν στα χαρτιά
Εάν κανείς αποφασίσει να ψάξει τις οδηγίες που δίνουν οι φορείς πολιτικής προστασίας θα δει ότι στην πραγματικότητα όλες οι οδηγίες υπάρχουν εκεί. Όμως, σε μικρό βαθμό αποτελούν κτήμα των κατοίκων και σε ακόμη μικρότερο βαθμό εφαρμόζονται.
Για παράδειγμα υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες για το τι κάνουμε όταν έχουμε ένα σπίτι που είναι κοντά ή μέσα σε δάσος. Πρέπει να καθαρίζουμε σε ακτίνα 10 μέτρων τα ξερά χόρτα και φύλλα, πευκοβελόνες και κλαδιά. Να κλαδεύουμε τα δέντρα μέχρι τα 3 μέτρα. Να απομακρύνουμε ξερά κλαδιά και φύλλα. Να υπάρχει απόσταση τουλάχιστον 5 μέτρων ανάμεσα στο σπίτι και τα κλαδιά των δέντρων. Να φροντίζουμε να κλαδεύουμε τα δέντρα ώστε τα κλαδιά του ενός να απέχουν τουλάχιστον 3 μέτρα από τα κλαδιά του άλλου. Προφανώς να μην χρησιμοποιούμε εύφλεκτα υλικά στα κουφώματα ούτε να έχουμε εύφλεκτα υλικά σε εξωτερικούς χώρους (π.χ. φιάλες υγραερίου). Να έχουμε πυροσβεστήρες, μεγάλο λάστιχο ποτίσματος, μια δεξαμενή νερού, μια απλή αντλία που λειτουργεί χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και ένα σωλήνα νερού.
Ας αναλογιστεί ο καθένας μας σε ποια κλίμακα εφαρμόζονται αυτά.
Τα σχέδια εκκένωσης που μένουν ευχολόγια
Αντίστοιχα, οι γενικές κατευθύνσεις της πολιτικής προστασίας πάντα περιλαμβάνουν τα σχέδια απομάκρυνσης του πληθυσμού όχι μόνο στην περίπτωση των σεισμών αλλά και της πυρκαγιάς.
Στα σχετικά έγγραφα περιγράφεται αναλυτικά πώς πρέπει να οργανωθεί μια τέτοια διαδικασία, πώς πρέπει να συνεννοηθούν μεταξύ τους οι διαφορετικοί φορείς, πώς θα ληφθεί η απόφαση και τι πρέπει να περιλαμβάνει μια διαδικασία απομάκρυνσης.
Επίσης, θα διαπιστώσει ότι επιμένουν ότι είναι μια απόφαση που πρέπει να ληφθεί όταν εξασφαλιστεί ότι θα γίνει με ασφάλεια και δεν θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα (π.χ. να κλείσει τους δρόμους ή να οδηγήσει σε εγκλωβισμούς που θα απαιτούν επιχειρήσεις διάσωσης).
Πάνω από όλα, όμως, θα δει ότι απαιτεί συγκεκριμένα τοπικά σχέδια που να ορίζουν με σαφήνεια οι κάτοικοι κάθε περιοχής ποια διαδρομή θα ακολουθήσουν, σε ποιον ανοιχτό και ασφαλή χώρο να πάνε (που έχει διαφορετικές προδιαγραφές εάν μιλάμε για σεισμό και διαφορετικές εάν μιλάμε για πυρκαγιά), ποιος χρόνος εκτιμάται ότι θα χρειαστεί, ποια μέσα θα χρησιμοποιηθούν ή εάν θα μετακινηθούν πεζή (ειδικά στις πυρκαγιές το αυτοκίνητο ως κατεξοχήν εύφλεκτο όχημα είναι παγίδα θανάτου).
Σε περιοχές όπως η Ανατολική Αττική αυτό θα σήμαινε την ύπαρξη σχεδίων τόσο για την έγκαιρη απομάκρυνση από τον οικισμό από τους μεγάλους οδικούς άξονες, αλλά και την ύπαρξη και σχεδίων κατεύθυνσης προς την ακτή σε περίπτωση που η πρώτη επιλογή δεν ήταν εφικτή.
Τέτοια σχέδια στην πραγματικότητα είτε δεν υπάρχουν, είτε υπάρχουν στα χαρτιά. Όμως, σε περιοχές όπως η Ανατολική Αττική αποτελούν πραγματικό ζήτημα ζωής και θανάτου. Γιατί απέναντι στον διπλό κίνδυνο του εγκλωβισμού και της άτακτης φυγής που καταλήγει και πάλι σε εγκλωβισμό μόνο η ύπαρξη σχεδίου για το εάν και πώς θα γίνει εκκένωση μπορεί να σώσει.
Αυτό εξηγεί και το γιατί οι κατασκηνώσεις που είναι υποχρεωμένες όχι μόνο να έχουν σχέδιο εκκένωσης αλλά να προχωρήσουν προληπτικά σε εκκένωση μπόρεσαν έγκαιρα να μεταφέρουν τα παιδιά σε ασφαλή σημεία.
Σε όλα αυτά ας προστεθεί και το ερώτημα εάν και σε ποιο βαθμό αξιοποιούνται οι πρόοδοι στην τεχνολογία.