Harry S. Truman: Ο οικοδόμος της νέας Aμερικής που είχε την Ελλάδα σαν υλικό
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΟΥΡΟΥΜΙΧΑΚΗΣ
Έγινε Πρόεδρος κατά τύχη, στο τέλος της προεδρίας του ήταν απαξιωμένος, στο μεσοδιάστημα έχτισε μια αυτοκρατορία.
Μια ισχυρή δημοκρατία, όπως αυτή των ΗΠΑ, δεν φοβάται ποτέ μια εκλογική αναμέτρηση. Ακόμα κι αν αυτή στην πιο κρίσιμη καμπή ενός πολέμου σαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο ίδιος ο Roosevelt επιδίωκε μια «νωπή λαϊκή εντολή» όπως θα λέγαμε και στην Ελλάδα, όχι για να συνεχίσει τον πόλεμο, αλλά για να χαράξει την πολιτική της επόμενης ημέρας. Όταν έγιναν οι εκλογές του 1944, κατά τις οποίες κέρδισε μια τέταρτη συνεχόμενη θητεία, η έκβαση του πολέμου είχε λίγο πολύ κριθεί. Το πότε θα έπεφτε η ναζιστική Γερμανία στα χέρια των συμμάχων έμοιαζε περισσότερο με μια κούρσα προς το Βερολίνο παρά με πόλεμο. Δεν ήταν μια καθόλου γρήγορη διαδικασία, όμως αυτοί περίπου μήνες μέχρι το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη ήταν το χρονικό διάστημα που θα χτιζόταν το πλαίσιο της επόμενης ημέρας.
Για την επόμενη ημέρα, o Roosevelt έπρεπε να ανακατέψει την τράπουλα και αυτό σημαίνει πως η συμμαχία που είχε χτίσει με την αμερικανική αριστερά στα πλαίσια του αντιφασιστικού αγώνα με σύμμαχο τη Σοβιετική Ένωση, έπρεπε να αναθεωρηθεί. Δηλαδή ο μέχρι πρότινος αντιπρόεδρος Wallace με τους ισχυρούς δεσμούς στα συνδικάτα και τα φιλικά αισθήματα προς την ΕΣΣΔ έπρεπε να αντικατασταθεί. Εκεί εμφανίζεται ο φιλόδοξος Truman και παίρνει το χρίσμα για την αντιπροεδρία.
Ο ίδιος ο Roosevelt, σε προσωπικό επίπεδο, θα ήθελε να κατέβει και πάλι υποψήφιος με τον Wallace παρά τον σκεπτικισμό με τον οποίο τον αντιμετώπιζε η συντηρητική Αμερική. Όμως η ρεαλιστική πολιτική προσέγγιση τον ανάγκασε να κάνει το άνοιγμα προς τα δεξιά. Ο πόλεμος τελειώνει και η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα δεν θα εξασφάλιζε στους μέχρι τότε συμμάχους ότι θα παρέμεναν σύμμαχοι και μετά. Ως κίνηση, η υποψηφιότητα Truman ήταν κάτι παραπάνω από επιτυχημένη. Οι εκλογές αποδείχθηκαν ένας υγιής περίπατος απέναντι στους Ρεπουμπλικάνους με τον Harry να «κλέβει» αρκετές από τις ψήφους και τις καρδιές τους. Όμως η μοίρα μόλις είχε ξεκινήσει να χαμογελάει στον Truman.
Η αντιπροεδρία του κράτησε μόλις 3 μήνες, μια εγκεφαλική αιμορραγία θα έβαζε πρόωρο τέλος στην 4η θητεία του Roosevelt και το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη θα έβρισκε τον Harry Truman στην ηγεσία των ΗΠΑ. Με την τελική φάση του πολέμου να απομένει στο μέτωπο του Ειρηνικού, ο νέος Πρόεδρος δεν έχασε καθόλου χρόνο και έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο για τον ρόλο της Αμερικής στην παγκόσμια σκακιέρα ενώ ακόμα κάπνιζαν τα ερείπια στο Βερολίνο.
Σαν αφετηρία της ηγεσίας του θεωρείται η επίσπευση της χρήσης της ατομικής βόμβας. Δεν είναι εντελώς σίγουρο, ακόμα και σήμερα για το ποιος ήταν ο λόγος που επέβαλε τη ρίψη των ατομικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι. Υπάρχει η άποψη ότι αυτό έγινε για να προλάβουν μια πιθανή απόβαση των Σοβιετικών στα βόρεια νησιά της Ιαπωνίας η οποία θα έθετε de facto ένα μοίρασμα σε στυλ Γερμανίας και Κορέας. Άλλοι πιστεύουν πως μια επιχείρηση κατάληψης της Ιαπωνίας με συμβατικά μέσα θα έκανε την πύρρειο νίκη του Ιβο Τζίμα να μοιάζει με πικ-νικ. Το πιθανότερο είναι ότι ήταν ένας συνδυασμός και των δύο θεωρίων που έπεισε τον Truman να χρησιμοποιήσει το όπλο της μίας φοράς. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η πράξη αυτή είχε την υπογραφή του και κανείς δεν μπορεί να με βεβαιότητα ότι θα την έκανε ο Roosevelt, πόσο δε μάλλον ο Wallace, αν αυτός κληρονομούσε την προεδρία.
Αυτή η επιδειξη αποφασιστικότητας χαλύβδωσε την εικόνα του Truman στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Το τέλος του πολέμου έφερε και πάλι στο προσκήνιο το ζήτημα της απομόνωσης των ΗΠΑ. Ήδη από το πρελούδιο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου μια μερίδα του επιχειρηματικού, τραπεζικού και πολιτικού establishment των ΗΠΑ πίεζε προς μια πιο εξωστρεφή εξωτερική πολιτική. Ήταν κυριώς νέα τζάκια που έψαχναν να επεκτείνουν το πεδίο δράσης τους σε μια WASP ενσάρκωση της γερμανικής ιδέας του Lebensraum. Το «παλιό» χρήμα και τα τζάκια έβλεπαν με μισό μάτι αυτή την επέκταση. Την έβλεπαν ως ριψοκίνδυνη και αχρείαστη. Όμως οι εξαγωγικές βιομηχανίες που πίεζαν για το αντίθετο αποδείχθηκαν ισχυρότερες.
Ήταν ένα δόγμα που είχε εφαρμοστεί αρχικά στον πόλεμο με την Ισπανία και την απελευθέρωση της Κούβας, αλλά δεν μπορούσε να περάσει εύκολα τους δύο ωκεανούς εκατέρωθεν των ΗΠΑ. Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έφερε την ευκαιρία αυτή που έψαχναν όσοι ήθελαν τις ΗΠΑ με έναν πιο επεμβατικό ρόλο.
Κάπου εδώ μπαίνει η Ελλάδα στην εξίσωση με τη Μεγάλη Βρετανία να είναι στα όρια της άτακτης χρεοκοπίας λόγω της πολεμικής προσπάθειας 5 χρόνων να αδυνατεί να παρέχει στήριξη στην ελληνική κυβέρνηση. Το ΕΑΜ μπορεί να είχε χάσει τη μάχη της Αθήνας στα Δεκεμβριανά, όμως οι δυνάμεις του στην επαρχία ήταν ακόμα υπολογίσιμες. Οι μοναρχικές δυνάμεις δεν ήταν σε θέση να κρατήσουν τον συνεκτικό ιστό του εύθραυστου αστικού κράτους και όλα κρέμονταν από μία κλωστή. Τα ταραγμένα εκείνα χρόνια της εμφύλιας διαμάχης στην Ελλάδα μας τραβάει την προσοχή από την ευρύτερη περιοχή και ειδικά της Τουρκίας. Η Τουρκία μπορεί να μην έχει να επουλώσει πληγές από τον πόλεμο, αλλά ένας εμφύλιος ήταν πάρα πολύ κοντά στο ξέσπασμά του. Η πιθανότητα να περνούσαν και οι δύο χώρες ταυτόχρονα, μαζί με τα υπόλοιπα Βαλκάνια στη σοβιετική ζώνη επιρροής ήταν κάτι παραπάνω από υπαρκτή.
Η αδυναμία του Ηνωμένου Βασιλείου να παρέχει βοήθεια σε εμάς και στην Τουρκία ήταν η ευκαιρία που αναζητούσε ο Truman για να διατυπώσει το περίφημο δόγμα που πήρε το όνομά του. Διατυπώθηκε σε δύο φάσεις με ομιλίες του στο Κογκρέσο και ο κομμουνιστικός κίνδυνος στην Ελλάδα και την Τουρκία έπαιξε καθοριστικό ρόλο για τα επιχειρήματά του. Εκείνη την εποχή οι Δημοκρατικοί δεν είχαν την πλειοψηφία στο Κογκρέσο και οι Ρεπομπλικάνοι ήθελαν το κάτι παραπάνω για να πειστούν και η τραγωδία του ελληνικού εμφυλίου ήταν το βούτυρο για το ψωμί του Truman.
H συνέχεια για το δόγμα Truman ήταν ακάθεκτη. Πάνω στις αρχές του, και με παράδειγμα την Ελλάδα, η αμερικανική παρουσία στη δυτική Ευρώπη έγινε κάτι παραπάνω από εμφανής. Το σχέδιο Marshall ήταν η ειρηνική απόβαση που ήθελαν οι εξωστρεφείς ΗΠΑ. Για τον Truman που είχε μάθει να λύνει όλα του τα προβλήματα με ταχύτητα και επίδειξη πυγμής είχε έρθει η ώρα να κατεβάσει ταχύτητα, αλλά ήταν πάνω από τις δυνάμεις του. Συνέχισε να ασκεί πολιτική σαν να συνεχίζει έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ακόμα κι αν τώρα λεγόταν απλά Ψυχρός. Η αποτυχημένη διαχείριση του πολέμου στην Κορέα έβαλε ένα πρόωρο τέλος στην προσπάθεια περιορισμού της σοβιετικής επιρροής μέσω του πολέμου.
Όμως τα θεμέλια που έβαλε στο εμπορικό και οικονομικό κομμάτι ήταν αυτά που θα έκαναν τις ΗΠΑ την αυτοκρατορία που θα γινόταν στα επόμενα χρόνια. Δυστυχώς για την προεδρία του αυτό δεν έγινε πριν τις εκλογές του 1952. Μια ισχυρή δημοκρατία όπως των ΗΠΑ έχει την πολυτέλεια να «διώχνει» ως αποτυχημένο έναν Πρόεδρο. Τα έργα του συνέχισαν να δίνουν καρπούς και μετά τη θητεία του αποκαθιστώντας την υστεροφημία του.
