Στη σχέση που ανέπτυξε με τη Θεσσαλονίκη και τον ιδιαίτερο ρόλο που έπαιξε η πόλη στη ζωή του αναφέρθηκε ο καθηγητής του πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, Μαρκ Μαζάουερ, στην ομιλία του, την οποία διάβασε στα ελληνικά, κατά την αναγόρευση του ως επίτιμου δημότη, σε ειδική εκδήλωση, στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης.
Όπως είπε, επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη το καλοκαίρι του 1977 και σε μια ανάμνηση που μοιάζει με όνειρο και μπορεί να ερμηνευτεί και ως οιωνός, θυμάται ένα ερειπωμένο στην Άνω Πόλη, μέσα από το οποίο μπορούσε να διακρίνει τη θάλασσα.
Ο ίδιος παρομοίασε αυτή την συγκλονιστική θέα με όσα επρόκειτο να μάθει για τη φύση της ιστορίας. Όπως εξήγησε: «Η φύση βρίσκεται παντού γύρω μας · δεν έχει δημιουργηθεί από εμάς και δεν ενδιαφέρεται για εμάς. Αλλά η θέα είναι κάτι διαφορετικό: είναι μια σύνθεση που προϋποθέτει έναν παρατηρητή και δεν υπάρχει χωρίς αυτόν. Το ίδιο ισχύει για το παρελθόν και την ιστορία. Το παρελθόν είναι παντού γύρω μας και δεν ενδιαφέρεται για εμάς. Η ιστορία όμως είναι αυτό που βλέπουμε όταν στρέφουμε το βλέμμα μας στο παρελθόν και βρίσκουμε τη σωστή οπτική γωνία για να το παρατηρήσουμε».
«Επομένως, η Θεσσαλονίκη μου δίδαξε τι είναι η ίδια η ιστορία, πριν ακόμη το συνειδητοποιήσω», είπε.
Λίγα χρόνια αργότερα και κοντά στην ολοκλήρωση των πανεπιστημιακών του σπουδών, το καλοκαίρι του 1981, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει καλύτερα τη Θεσσαλονίκη, να μάθει νέα ελληνικά και την ιστορία της.
«Δεν γνώριζα ακόμη καλά την Αθήνα, αλλά την ήξερα αρκετά ώστε να εκτιμήσω ότι η Θεσσαλονίκη προσέφερε πολλά πράγματα που η Αθήνα δεν διέθετε – πρωτίστως τη διαρκή αίσθηση ενός αστικού παρελθόντος που εκτεινόταν μέσα από βασίλεια και αυτοκρατορίες για πολλούς αιώνες», τόνισε.
Η πρώτη του απόπειρα να γράψει για την πόλη ήταν ένα μικρό δοκίμιο βασισμένο σε ταξιδιωτικές αφηγήσεις Ευρωπαίων επισκεπτών και, όπως είπε, στερεοτυπικός τρόπος με τον οποίο οι Βικτωριανοί ταξιδιώτες αντιλαμβάνονταν την Ανατολή, μπορεί να μας οδηγήσει στο να κατανοήσουμε τα δικά μας στερεότυπα.
«Η ευρωπαϊκή αντίληψη για το τι ήταν και τι θα μπορούσε να είναι η Θεσσαλονίκη υπήρξε επιδραστική, καθώς αποτέλεσε στόχο των Οθωμανών και αργότερα των Ελλήνων μεταρρυθμιστών: να εξευρωπαΐσουν την πόλη και να την απαλλάξουν από τα στοιχεία εκείνα του παρελθόντος που εμπόδιζαν αυτόν τον στόχο. Η ιστορία δεν είναι ποτέ απλώς ιστορία στη Θεσσαλονίκη: ήταν ανέκαθεν συνυφασμένη με τις ελπίδες των ανθρώπων για το μέλλον, είτε αυτό το μέλλον ονομαζόταν Ευρώπη, Αμερική, είτε κάτι άλλο», υπογράμμισε.
Σε ότι αφορά το επιδραστικό του βιβλίο του «Θεσσαλονίκη. Πόλη των φαντασμάτων, υπογράμμισε ότι η πόλη αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση ως αντικείμενο μελέτης.
Το κεντρικό θέμα του ήταν το πώς αναδύθηκαν τα έθνη και άρχισαν να σκέφτονται τον εαυτό τους και το παρελθόν και σύμφωνα με τον κ. Μαζάουερ, για να το κατανοήσει αυτό κάποιος θα πρέπει να προσπαθήσει, έστω και για λίγο, να ξεφύγει από τη λογική του εθνικισμού.
«Ο ιστορικός της Θεσσαλονίκης μπορεί να επιτελέσει δύο ρόλους, άκρως διαφορετικούς μεταξύ τους: ο ένας είναι εκείνος του μαχητή, ενώ ο άλλος παραπέμπει σε ρόλο θεού. Στην πρώτη περίπτωση, ο ιστορικός υπερασπίζεται την ιστορία της δικής του πλευράς. Στη δεύτερη περίπτωση, επιδιώκει να κατανοήσει τη σύγκρουση και να διεισδύσει στα συναισθήματα και τις φιλοδοξίες όλων των πλευρών. Το πρόβλημα έγκειται, φυσικά, στο ότι ο ιστορικός δεν είναι θεός και έχει τις δικές του προτιμήσεις και αδυναμίες. Επομένως, η ιστορία της πόλης είναι επίσης ένα είδος νοητικής και ηθικής πάλης για τον ιστορικό, όπως πιθανότατα είναι και για τον αναγνώστη».
Ολοκληρώνοντας την ομιλία του, δήλωσε ότι αισθάνεται πολύ τυχερός για τους ανθρώπους που γνώρισε στη Θεσσαλονίκη και τον βοήθησαν να δει τον πλήρη καλειδοσκοπικό πλούτο του παρελθόντος της πόλης και έκανε ειδική αναφορά στον αείμνηστο Γιάννη Μπουτάρη, ο οποίος «αποτέλεσε πηγή έμπνευσης τόσο για μένα, όσο και για πολλούς άλλους».
Από την πλευρά του, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Στέλιος Αγγελούδης υπογράμμισε ότι η τελετή αναγόρευσης δεν είναι μόνο μια έμπρακτη αναγνώριση της κορυφαίας ακαδημαϊκής συμβολής του Μαρκ Μαζάουερ, «αλλά και μια βαθιά πράξη ευγνωμοσύνης σε έναν άνθρωπο που αγάπησε και τίμησε τη Θεσσαλονίκη μέσα από τα βιβλία του, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ανάδειξή της στη διεθνή σκηνή»
Απευθυνόμενος στον τιμώμενο, αφού επισήμανε ότι ως επίτιμος δημότης είναι, πλέον « ένας από εμάς, Θεσσαλονικιός στην ψυχή και στην καρδιά», τόνισε πως «μέσα από τις σελίδες των βιβλίων σας, καταφέρνετε να μετατρέψετε την ιστορία σε έναν ζωντανό διάλογο, που μας φέρνει πιο κοντά στις οικουμενικές αξίες της ανοχής, της συνεργασίας και της αλληλεγγύης.
«Και ίσως το πιο σημαντικό απ’ όλα: Χάρη και στις δικές σας προσπάθειες, η Θεσσαλονίκη έπαψε να αρνείται το παρελθόν της, στάθηκε με αξιοπρέπεια απέναντι στη μνήμη. Τη μνήμη που είναι το μεγαλύτερο δώρο της φύσης και το πιο απαραίτητο από όλα τα άλλα για αυτή τη ζωή», επισήμανε.
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, αναφέρθηκε στο ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η πόλη και στη νέα της ταυτότητα, και επισήμανε ότι «η Θεσσαλονίκη ήταν και είναι ένα σταυροδρόμι, ανοιχτό στα πάντα, θρησκείες, ιδέες, φιλοσοφίες, ρεύματα, πολιτισμούς».
«Μια πόλη των ανοιχτών οριζόντων που προσλάμβανε και αφομοίωνε, χωρίς, όμως, ποτέ να χάσει την προσωπικότητά της, τον εαυτό της και τη συνείδησή της»,τόνισε.
Ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης, Σπύρος Βούγιας υπογράμμισε ότι ο Μάρκ Μαζάουερ συνέβαλε στη διεθνή προβολή της πόλης και στην κατανόηση της ιστορικής της ταυτότητας.
Για το επιστημονικό έργο του Μαρκ Μαζάουερ μίλησε ο καθηγητής Ιστορίας Νεώτερων Χρόνων του ΑΠΘ, Βασίλης Γούναρης.
Στην τελετή έδωσαν το παρών, ο υφυπουργός Εσωτερικών, αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας-Θράκης, Κώστας Γκιουλέκας, ο αντιπεριφερειάρχης Θεσσαλονίκης, Κώστας Γιουτίκας, ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και πρόεδρος του Μουσείου Ολοκαυτώματος Ελλάδος Δαυίδ Σαλτιέλ, ο αγωνιστικής του αντιδικτατορικού αγώνα, πρώην βουλευτής και υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Στέλιος Νέστωρ, η αντιπεριφειάρχης Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Μελίνα Δερμεντζοπούλου, πρόξενοι, εκπρόσωποι φορέων, αντιδήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι και πλήθος κόσμου.
Ακολουθήστε το 
