Στο μικρό καφέ της πλατείας, στον Άγιο Γερμανό Πρεσπών, ο Αλέξιος Τσίκος φέρνει στα χείλη την τελευταία γουλιά από τον αχνιστό καφέ του. Η φωνή του, στεντόρεια και καθαρή -παρά τα 86 του χρόνια- γεμίζει τον πρωινό αέρα, καθώς αρχίζει να ξετυλίγει μνήμες από μιαν άλλη εποχή: τότε που η συνοριακή διάβαση στον Λαιμό ήταν ανοιχτή, και οι βόλτες στη γειτονική (τότε) Γιουγκοσλαβία, για ψώνια ή απλώς για μιαν ανάσα διαφορετική, ήταν σχεδόν καθημερινό κομμάτι της ζωής για τους ανθρώπους του τόπου.
«Πριν από το 1967, η δίοδος προς την Πρέσπα ήταν δρόμος ζωής», λέει ο κ. Τσίκος, καθώς τον καλούμε να ανασύρει από τη μνήμη του εικόνες εκείνης της εποχής. «Όλος ο κόσμος περνούσε, δεν είχαμε φόβο, ούτε εμπόδια», θυμάται, μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο 86χρονος κάτοικος του Αγίου Γερμανού.
Η καθημερινότητα, όπως την αφηγείται, κυλούσε αργά και σταθερά, με τους ανθρώπους να ξυπνούν νωρίς για να ασχοληθούν με τη γεωργία, το ψάρεμα και την κτηνοτροφία. «Η λίμνη ήταν το σπίτι μας. Τα παιδιά παίζανε στις όχθες χωρίς άγχος. Οι γείτονες από απέναντι χωριά έρχονταν ως επισκέπτες για καφέ και κουβέντα. Είχαμε φιλία, αλληλεγγύη και μια απλή ζωή», τονίζει.
Η συνοριακή διάβαση του Λαιμού λειτουργούσε από το 1959 μέχρι το 1967, με βάση την ελληνογιουγκοσλαβική συνθήκη περί μεθοριακής επικοινωνίας. Μόλις έκλεισε, το ταξίδι στην απέναντι πλευρά των συνόρων έπαψε να είναι υπόθεση μερικών δεκάδων λεπτών και στις σχεδόν έξι δεκαετίες που έχουν μεσολαβήσει έκτοτε, συντελέσθηκαν τεκτονικές αλλαγές στην περιοχή -η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και η δημιουργία νέων κρατών. Ο χρόνος κυλούσε και η μετάβαση από τον Λαιμό Πρεσπών στο γειτονικό Ρέσεν της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας παρέμενε υπόθεση δύο και πλέον ωρών μέσα από το ορεινό ανάγλυφο των λιμνών.
Σήμερα, μια νέα ελπίδα ανατέλλει με το διασυνοριακό έργο BorPres2. Ένα έργο συνολικού προϋπολογισμού 7,5 εκατ. ευρώ, που χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Interreg VI-A IPA «Greece-North Macedonia 2021-2027» και περιλαμβάνει την κατασκευή του συνοριακού σταθμού στην Ελλάδα, την ανακαίνιση και τον εξοπλισμό του υφιστάμενου αστυνομικού σταθμού στην Βόρεια Μακεδονία, καθώς και την κατασκευή και προώθηση ενός διασυνοριακού μονοπατιού ανάμεσα στον Άγιο Γερμανό (Δήμος Πρεσπών) και το Brajchino (Δήμος Ρέσεν), προωθώντας την ήπια τουριστική ανάπτυξη και την περιβαλλοντική προστασία. Το έργο υλοποιείται από κοινού από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, το Υπουργείο Εσωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας και τους Δήμους Πρεσπών και Ρέσεν. Στόχος είναι η πλήρης επιχειρησιακή λειτουργία του σημείου διέλευσης, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της συνθήκης Σένγκεν.
Παράλληλα με το συγκεκριμένο έργο υπάρχει προετοιμασία σε επίπεδο μελετών και χρηματοδότησης(5,5 εκατ. ευρώ) για την ασφαλή οδική σύνδεση του Λαιμού με το σημείο διέλευσης. Το προηγούμενο διάστημα, σε συνεργασία με τη Δημοτική Αρχή, τους κατοίκους και εκπροσώπους περιβαλλοντικών φορέων της περιοχής, καθορίστηκε η χάραξη του συγκεκριμένου οδικού άξονα, που με την ολοκλήρωση του, αυτόματα, θα αναβαθμίσει τις δυνατότητες του νέου μεθοριακού σταθμού.
Η προοπτική επαναλειτουργίας της συνοριακής διόδου, κάνει τον Αλέξιο Τσίκο να θυμηθεί με γλυκιά νοσταλγία τους κατοίκους της άλλης πλευράς των συνόρων. «Οι Γιουγκοσλάβοι -γιατί τότε ήταν Γιουγκοσλαβία απέναντι- μας καλοδέχονταν. Ήταν φοβισμένοι άνθρωποι, αλλά φιλόξενοι. Εγώ, προσωπικά, είχα κι έναν φίλο και πηγαινοερχόμασταν. Πήγαινα εγώ στο σπίτι του, ερχόταν αυτός στο δικό μου… τρώγαμε, πίναμε. Ήθελε να φύγει στη Γαλλία για μια καλύτερη ζωή», λέει.
Μια τέτοια ιστορία (από τα παλιά) μεταφέρει και ο δήμαρχος Πρεσπών Γιώργος Στεργίου, θέλοντας να καταδείξει τη χρησιμότητα του έργου. «Μου έλεγαν πως παλιότερα, ένας κάτοικος του Λαιμού μπορούσε να περπατήσει ως το Νάκολετς για να εμπορευτεί την παραγωγή του και να επιστρέψει πριν το μεσημέρι. Σήμερα, η ίδια απόσταση με το αυτοκίνητο παίρνει πάνω από δύο ώρες. Με το BorPres2, θα τη κατεβάσουμε στα λίγα λεπτά», τονίζει.
Δεν πρόκειται, ωστόσο, μόνο για θέμα ευκολίας, αλλά όπως λέει ο κ. Στεργίου, είναι θέμα αξιοπρέπειας και αποκατάστασης της φυσικής ροής της ζωής σε αυτήν τη διασυνοριακή περιοχή. «Το έργο BorPres2 δεν είναι απλώς ένα τεχνικό έργο. Δεν αφορά μόνο κτίρια, τελωνεία, δρόμους ή πινακίδες. Αφορά τη σύνδεση ανθρώπων, οργανισμών ακόμα και αξιοθέατων. Αφορά τη συνεργασία και την εμπιστοσύνη, και τελικά την ειρηνική και αρμονική συνύπαρξη των λαών», υπογραμμίζει ο δήμαρχος Πρεσπών, ο οποίος υποδέχθηκε την περασμένη Πέμπτη, στο δημαρχείο, υπουργούς και αξιωματούχους τόσο από την Ελλάδα όσο και από τη Βόρεια Μακεδονία καθώς και τον πρέσβη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Βόρεια Μακεδονία, για την έναρξη υλοποίησης του έργου, που εκτιμάται πως θα είναι έτοιμο σε περίπου μία διετία.
«Το BorPres2 δεν θα ανοίξει απλώς μια συνοριακή διάβαση. Θα ανοίξει δυνατότητες για την ανάπτυξη του τουρισμού σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο που συναντιούνται τρεις χώρες, σε δύο λίμνες και φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν ενιαίο προορισμό με ευρωπαϊκή εμβέλεια. Δυνατότητες, για την συνεργασία για την προστασία του μοναδικού περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας και του τοπίου των Πρεσπών και τελικά τη βιώσιμη ανάπτυξη και την εδαφική συνοχή σε μια από τις πιο ευαίσθητες, όμορφες αλλά και φτωχές περιοχές της Ευρώπης», υπογραμμίζει ο κ. Στεργίου.
Χαμόγελα και στην άλλη πλευρά της Πρέσπας
Η είδηση για επαναλειτουργία της διόδου σκόρπισε χαμόγελα και στο γειτονικό Ρέσεν, με τον δήμαρχο της πόλης Jovan Tozievski (Γιόβαν Τοζίεφσκι) να κάνει λόγο για μια «ιστορική στιγμή», εκτιμώντας πως η επανασύνδεση θα δώσει ώθηση σε πολλούς τομείς: «Η εξέλιξη αυτή θα φέρει πρόοδο στην οικονομία, τον τουρισμό, τον πολιτισμό, τη γεωργία και τη διαμετακόμιση», υπογραμμίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο δήμαρχος Ρέσεν. Θεωρεί, μάλιστα, πως ο τουρισμός είναι μόνο ένας από τους πολλούς τομείς που θα ωφεληθούν οι δύο πλευρές. «Ο τουρισμός είναι μόνο ένας από τους λόγους. Αναμένουμε νέες επενδύσεις και από τις δύο πλευρές. Κάποιος μπορεί να ενδιαφερθεί να επενδύσει όχι μόνο στον τουρισμό αλλά και στην αγροτική παραγωγή. Αν κάνουμε πιο εύκολες τις συνθήκες για επενδύσεις σε μήλα, φασόλια ή άλλες δραστηριότητες, όλα είναι ανοιχτά», λέει και καθώς παρατηρούμε την καρφίτσα με τη μορφή μήλου στο πέτο του, μας εξηγεί πως η μηλοπαραγωγή καλύπτει περίπου το 90% της οικονομικής δραστηριότητας στην περιοχή του. «Έχουμε και μερικά εργοστάσια, ενώ υπάρχει τουρισμός αλλά δεν είναι ακόμη ανεπτυγμένος σε υψηλό επίπεδο», επισημαίνει.
Οφέλη για τους κατοίκους και των δύο πλευρών βλέπει και ο Σάσκο Γκόλοφ, δημοσιογράφος από τη Βόρεια Μακεδονία, ο οποίος βρέθηκε τις προηγούμενες ημέρες στην ελληνική πλευρά της Πρέσπας, κάνοντας το δικό του ρεπορτάζ. «Αυτή η συνοριακή δίοδος θα βοηθήσει και τις δύο πλευρές των συνόρων. Περιβαλλόμαστε από ένα εξαίσιο φυσικό περιβάλλον. Υπάρχουν τουρίστες που επισκέπτονται και τη μία και την άλλη πλευρά και θα μπορούσαν να μετακινούνται πολύ πιο εύκολα, χωρίς να χρειαστούν να ταξιδέψουν σχεδόν δυο ώρες για να περάσουν απέναντι. Θα είναι επωφελές, όμως, και για τους κατοίκους των δύο περιοχών. Είναι μια σημαντική εξέλιξη», εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Γκόλοφ.
Οι Πρέσπες, από τις μνήμες του Αλέξιου Τσίκου μέχρι τη νέα εποχή της συνεργασίας και της ανάπτυξης, καλούνται να «ξαναζωντανέψουν» ως τόπος συνάντησης πολιτισμών, ανθρώπων και φυσικής ομορφιάς – με την ελπίδα ότι η ζωή εκεί θα βρει και πάλι τον παλιό, γλυκό ρυθμό της.
Σοφία Παπαδοπούλου
Ακολουθήστε το 
