Το Πατριαρχείο μας: η ιστορία της έδρας του μέχρι το Φανάρι | γράφει ο Παναγιώτης Γ. Αλεκάκης

    Στη μονή της Παμμακαρίστου το Πατριαρχείο έμεινε μέχρι το 1586 (130 χρόνια περίπου), όπου έγιναν έργα από τους διάφορους πατριάρχες. Ο Διονύσιος Β΄ (1546-1555) κατασκεύασε πάνω στο καμπαναριό τον σταυρό, που φαινόταν από μακριά, από στεριά και θάλασσα και αναγνώριζε κάθε χριστιανός το Πατριαρχείο. Ο διάδοχός του, ο Διονύσιος Ιωάσαφ ο Β΄ (1555-1565), έκαμε την μονή με την περίφραξη κάστρο ωραιότατο και πεφυλαγμένο, έκτισε δε και δύο μεγάλα παλάτια.

   Το 1572, όταν έγινε Πατριάρχης ο Ιερεμίας Β΄ ο Τρανός, πραγματοποιήθηκαν πολλά και σπουδαία έργα στο ναό της Παμμακαρίστου. Ανάμεσα στα άλλα, άλλαξε όλο το τέμπλο του ιερού «όλον γλυπτόν με καθαρόν χρυσάφι», πολυκάντηλα χρυσά και αργυρά, κολόνες με πορφυρά μάρμαρα. Στο ναό μεταφέρθηκαν και όλα τα πολύτιμα ιερά σκεύη του ναού των Αγίων Αποστόλων, που είδαμε ότι κατέστρεψαν οι κατακτητές. Από τις δωρεές και τα αφιερώματα των χριστιανών της Διασποράς σώζεται μέχρι σήμερα η θαυμάσια ομώνυμη ψηφιδωτή εικόνα, ένα από τα λαμπρά κειμήλια, που ακολούθησε την τέχνη του 11ου αιώνα των Κομνηνών.

     Δυστυχώς όμως, την άνοιξη του 1586 ή του 1587 ύστερα από τις βίαιες τουρκικές πιέσεις ο ναός της Παμμακαρίστου μετατράπηκε σε τζαμί και το Πατριαρχείο υποχρεώθηκε να εγκατασταθεί προσωρινά στον άσημο ναό του Βλαχσεραγίου, δηλαδή στο παλάτι του ηγεμόνα της Βλαχίας στην Κωνσταντινούπολη, όπου χρησιμοποίησε ως πατριαρχικό ναό την μικρή εκκλησία της «Θεοτόκου Θεραπείας». Και για να παρηγορούνται για την απώλεια της Παμμακαρίστου, η εκκλησία αυτή ονομάστηκε «Θεοτόκος Παραμυθίας».

    Τότε το Πατριαρχείο αναγκάστηκε να σκορπιστεί σε διαφορετικά οικήματα, οι αρ-χιερείς και λοιποί πατριαρχικοί διασκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη της Πόλης. Έτσι, κατά το 1592 το Πατριαρχείο χρησιμοποιούσε το ναό του Βλαχσεραγίου και παράλληλα και τη μονή του Ιωάννη του Προδρόμου, σύμφωνα με τον μητροπολίτη Ηλιουπόλεως Γεννάδιο (Ορθοδοξία, ΙΑ΄, σ. 396), που βασίζεται στις πηγές και ερευνά τις μετακινήσεις του Πατριαρχείου με λεπτομέρειες. Τον ναό είχαν προσφέρει οι ηγεμόνες της Βλαχίας με την άδεια της Πύλης, ενώ τη μονή του Προδρόμου παραχώρησε η τουρκική κυβέρνηση αντί του παλαιού Πατριαρχείου.

   Σύντομα εγκαταλείφθηκαν και οι δύο ναοί και ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Μελέτιος ο Πηγάς το 1597 τοποθετήθηκε τοποτηρητής του πατριαρχικού θρόνου μέχρι την εκλογή νέου Πατριάρχη. Στο διάστημα αυτό φρόντισε για μόνιμη και καλύτερη εγκατάσταση του Πατριαρχείου και, σύμφωνα με επιστολή του, όταν πουλήθηκαν δυο μοναστήρια «…ο μέγας Δημήτριος και η Παναγία του Μπαλίνου εις την Ξυλόπορταν», τα αγόρασε το Πατριαρχείο «…ίνα μη εισέλθωσιν εις χείρας των ασεβών». Στον Άγιο Δημήτριο στην Ξυλόπορτα εγκαταστάθηκε το 1597 το Πατριαρχείο και παρέμεινε εκεί μέχρι το 1601.

(συνεχίζεται)