Στην οδό Ι. Τράντα υπάρχει ένα αρχοντικό του Βαμβακά το οποίο έχουν δωρίσει το 1994 οι απόγονοι, δύο γυναίκες, και ένας ανιψιός, στο Δήμο Κοζάνης , να περιέλθει μετά τον θάνατο και της τελευταίας απογόνου, στο Δήμο, Και να χρησιμοποιηθεί το αρχοντικό ως Βιβλιοθήκη ή Πινακοθήκη κατά την επιθυμία των δωρητών .
Έχουμε πληροφορηθεί ότι ο Δήμος Κοζάνης to 1994 είχε αναθέσει στον αρχιτέκτονα Νίκο Δόϊκο από Καστοριά να συντάξει μία μελέτη, η μελέτη παρουσιάστηκε στο Δημοτικό συμβούλιο και δεν προχώρησε στην πραγματοποίηση της Πινακοθήκης. Γιατί δεν έγινε, δεν γνωρίζουμε, παρά τις προβαλλόμενες ανακοινώσεις της τότε δημοτικής αρχής, περί κατεδάφισης και του ξενοδοχείου Πανελλήνιο δεν λειτουργούσε από χρόνια, και διαμόρφωσης του χώρου ώστε να έχει πρόσβαση και από την οδό Ξεν. Τριανταφυλλίδη και να αναδειχθεί καλύτερα το κτήριο της Πινακοθήκης σε συνδυασμό με τα δύο άλλα παλιά Αρχοντικά Κατσικά- Βούρκα και Μήσιου – Γρηγ. Βούρκα.
Για άγνωστους λόγους η μελέτη έμεινε ανεκτέλεστη και που βρίσκεται άγνωστο, ίσως ξεχασμένη στο χρονοντούλαπο της αδιαφορίας. Έχουν περάσει από τότε 24 είκοσι τέσσερα χρόνια και μέχρι στιγμής δεν λειτουργεί Πινακοθήκη . είναι 30 Τριάντα σήμερα . Τι άραγε να συνέβη; Το θέμα της Πινακοθήκης όπως βλέπουμε αντιμετωπίζεται αδιάφορα. Ας δώσουμε ένα νέο περιθώριο χρόνου στη νέα Δημοτική αρχή ίσως και κάτι να γίνει, εφόσον βέβαια το αρχοντικό θα συντηρηθεί και δεν θα καταρρεύσει.
Ελπίζουμε στην πορεία του χρόνου η νέα δημοτική αρχή που εξελέγη να δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη δημιουργία της Πινακοθήκης που είναι πολιτιστική έκφραση . προτού όμως καταστραφεί το αρχοντικό και χάσουμε ένα άλλο ιστορικό αρχοντικό της Πόλης. Για το αρχοντικό αυτό μου μίλησε ο Χρήστος Δούβλης, εγγονός του Ευάγγελου Βαμβάκα, από τη μητέρα του, είναι και αυτός κληρονόμος και δωρητής. Είναι ιατρός σπούδασε στη Γερμανία και διαμένει εκεί. Ήταν συμμαθητής μου. Ο πατέρας του ήταν σχολίατρος. Είχε γράψει παλαιότερα και μερικά άρθρα για το αρχοντικό, επισημαίνοντας τις ανάγκες του. Ο Ζήνων μάλιστα επισήμανε στον Δήμο τον κίνδυνο να πέσει η σκεπή και να καταρρεύσει το αρχοντικό .
Το βλέπεις και κλαίει η ψυχή σου, έχει μεταβληθεί σε κουφάρι, το Φωτογράφησα γιατί δεν αντέχω να το βλέπω στην άσχημη αυτή κατάσταση με σπασμένα τζάμια, ανοιχτές πόρτες και περιφρονημένο στη φθορά του χρόνου , ( Με στεναχωρεί πολύ η κατάσταση αυτή γνωρίζοντας πως χάθηκαν και τα άλλα 19 αρχοντικά, μήπως χαθεί κι αυτό) , δείχνω την κατάντια του αρχοντικού, που είναι το τελευταίο και μήπως και αυτό έχει την τύχη των προηγουμένων λόγω έλλειψης φροντίδας. Ενώ η Ιδέα για δημιουργία Πινακοθήκης δείχνει ευαισθησία πολιτισμού. στη πράξη συμβαίνουν τα αντίθετα. Από χρόνια θα μπορούσε να κοσμούσε την Πόλη η Πινακοθήκη προβάλλοντας την πολιτιστική μας κληρονομιά .
Επίσης χρειάζεται διαμόρφωση και ο αύλειος χώρος, με λουλούδια, δέντρα παγκάκια για να κάθονται οι μητέρες με τα παιδιά τους και να τα ομιλούν για την πολιτιστική μας κληρονομιά και παράδοση . Το συνεχόμενο οικόπεδο είναι και αυτό από άλλον Βαμβακά, να το ενσωματώσουν αγοράζοντάς του ή να παραχωρηθεί ως δωρεά από τους κληρονόμους στο Δήμο για να γίνει μεγάλη η αυλή ως χώρος υποδοχής για τους επισκέπτες. Με την Πινακοθήκη θα είχε προστεθεί ένας άλλος χώρος πολιτισμού στην Πόλη μας, μετά τη Βιβλιοθήκη , το Λαογραφικό και ιστορικό Μουσείο και τη χαρτοθήκη στο αρχοντικό Λασσάνη .
Λίγα λόγια για το ιστορικό του αρχοντικού:
Κτίστηκε από τον Ζήση Παγούνη , το 1786, εύπορο Κοζανίτη που εμπορεύετο στη Λειψία τη Γερμανίας, τον διαδέχτηκε ο ανιψιός του Δημήτριος Παγούνης στο εμπόριο, μετά το θάνατό του. Ο οποίος βοηθούσε τους φτωχούς σπουδαστές Κοζανίτες στο εξωτερικό καθώς και για την έκδοση βιβλίων Και το αρχοντικό για ένα διάστημα λειτούργησε και ως σχολείο Ελληνικό καλύπτοντας τα έξοδα ο Παγούνης. Προ του θανάτου του χάρισε το πατρικό σπίτι στην κοινότητα και άφησε 4.292 Δουκάτα (όπως γράφει ο Λιούφης στο βιβλίο Ιστορία της Κοζάνης εκδ. 1924)
Και εν συνεχεία περιήλθε στον Ευάγγελο Βαμβακά. Για το αρχοντικό έγραψε ο Στράτος Ηλιαδέλης στο περιοδικό ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ του συλλόγου Κοζανιτών Θεσσαλονίκης, αριθ. 67/2011. (ότι το 1926 κηρύχτηκε διατηρητέο, και το σπίτι δωρίστηκε από τις αδελφές Ελισάβετ και Ελπίδα στο Δήμο Κοζάνης το 1994). Δημοσίευσε στο περιοδικό και όλα τα παλιά αρχοντικά με φωτογραφίες πού είχε τραβήξει ο αείμνηστος Αργύρης Κούντουρας, ερευνητής – αρχαιολόγος στο ΑΠΘ.
Ευτυχώς τα φωτογράφισε ο αείμνηστος φίλος Κούντουρας και τα βλέπουν οι νέες γενιές σήμερα, για να δούνε τι είχαμε και τι χάσαμε. η Κοζάνη με τα αρχοντικά θα μπορούσε να έχει σχολή αρχιτεκτονικής όπως λέει και γράφει ο καθηγητής του ΑΠΘ. Μουτσόπουλος, που ασχολήθηκε με τα αρχοντικά της Μακεδονίας. Δηλώνοντας ότι της Κοζάνης ήταν τα καλύτερα όλων.
Για την απώλεια των αρχοντικών φέρουν ευθύνη οι τότε δημοτικές αρχές που δεν τα κήρυξαν διατηρητέα. Τα περισσότερα αρχοντικά τα θυμάμαι γιατί τα πρόλαβα. ο Ζήνων Δούβλης, του οποίου η μάνα, ήταν κόρη του Ευάγγελου Βαμβακά και αδελφή των δύο άλλων αδελφών, μου είπε ότι το 1994 δώρισε κι αυτός το μερίδιό του. Μου περιέγραφε το σπίτι , για τις τοιχογραφίες που έχει , επίσης πολλά ξυλόγλυπτα και υπόγειο με Θόλο.
Θα είναι σπουδαίο πολιτιστικό έργο αν η νυν δημοτική αρχή με το κλείσιμο της θητείας της αναδείξει το αρχοντικό ως Πινακοθήκη. Θα αποτελεί αξιόλογη πολιτιστική προβολή σε συνδυασμό με τα τρία άλλα αρχοντικά και το Λαογραφικό Μουσείο. Που θα διαχέουν πολιτισμό.
Εγράφη το Δεκέμβριο του 2018. Επανήλθα με νέο άρθρον τον Ιούνιο το 2020, το οποίο θα ακολουθήσει. Εννοώ θα δημοσιευθεί Για να πληροφορηθεί η νέα Δημοτική αρχή.
Φωτογραφία: το Αρχοντικό του Βαμβακά
