Οι Κρητικοί στους Εθνικούς Αγώνες της Μακεδονίας

Υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ των Μακεδόνων και των Κρητών.

Του Κων/νου Τζέκη

Ίσως υπάρχει μια μακροχρόνια συγγένεια, αφού ο Νικηφόρος Φωκάς το 960 αφού μετά από αγώνες απελευθέρωσε την Κρήτη από τους Άραβες άφησε εκεί τον στρατό του περίπου 60.000 άνδρες και έφυγε με μικρή συνοδεία. Μπορεί να έλκονται τα άκρα. Πάντως αποτελεί ιστορικά πρωτόγνωρο, μια σκλαβωμένη πατρίδα (η Κρήτη) να στέλνει τα παιδιά της να απελευθερώσουν μια επίσης σκλαβωμένη πατρίδα (την Μακεδονία). Μεταξύ τους έχουν αναπτυχθεί μακροχρόνιες και αγνές φιλίες, κουμπαριές, γάμοι κλπ.

Στα χρόνια του Μ, Αλεξάνδρου όπως αναφέρει στην «Αλεξάν­δρου Ανάβαση» ο Αρριανός, το 335 π.Χ., ένα χρόνο μετά την άνοδο του Μ. Αλεξάνδρου στο Μακεδονικό Θρόνο, στην επίθεση κατά των Θηβών ο Κρητικός Ευρώτας συμπολεμά σαν αρχηγός των τοξοτών.

Γνωστός είναι επίσης και ξεχωρίζει στην Κρητομακεδονική συνεργασία ο Αρχιναύαρχος του Μακεδονικού στόλου, στενός παιδι­κός φίλος του Αλέξανδρου, που έκανε τον θρυλικό παράπλου, όπως γράφει ο Βυζάντιος, ο «Νέαρχος ο Ανδροτίμου, Κρης τω Αλεξάνρω τω Μεγάλω συστρατευσαμένων ο διασημότατος».

Άλλος Κρητικός ήταν ο «ημεροδρόμος και βηματιστής της Ασίας Φιλωνίδης του Ζώτου», προσωπικός ταχυδρόμος και μετρητής αποστάσεων του Αλεξάνδρου και μετέπειτα Ολυμπιονίκης. Ο Φιλωνίδης καταγόταν από την αρχαία Χερσόνησο, σημερινό Δήμο Χερ­σονήσου.

Ο Πολύβιος αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος λό­γω της συμβολής των Κρητών στην εκστρα­τεία και της αφοσίωσή τους στο πρόσωπο του νεαρού βασιλιά, ίδρυσε μια πόλη στην καρδιά της Ασίας, «την καλουμένην Κρητών πόλιν» ή «Κρητόπολιν».

Αλλά και κατά τους μέσους χρόνους παρα­τηρείται, κατά τον Καντακουζηνό, παρουσία Κρητών στη Μακεδονία, χαρακτηριστικό δε είναι ότι «παρά τη Βόλβη λίμνη» έκτισαν κι ένα φρούριο «εν χωρίω τινι των Κρητών προσαγορευομένω ότι στρατιά εκ Κρήτης αυτό κατώκουν δι αιτίαν τινά εκ της νήσου αναστάντες». Καθώς επίσης και οι Κρητικοί αδελφοί Δωρόθεος και Μάρκος Βλατάς που ίδρυσαν στη Θεσσαλονίκη την ιστορική μονή Βλατάδων.

Το πιο σημαντικό ορόσημο στην αδελφική εθνική αλληλεγγύη των Ακριτών του Νότου με τους Ακρίτες του Βορρά ήταν ο Μακεδονι­κός Αγώνας 1904-1908 ή 1897-1913. Ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης ζητά επίμονα «στείλετε μου πενήντα παλληκάρια, πενήντα Κρητικούς να τους ενώσω με τους δι­κούς μου». Η απάντηση δεν άργησε να έλθει στις 11-6-1903 από τον Παύλο Μελά, που του γράφει «οι ένδεκα Κρήτες ους σας στέλλωμεν είναι τέλειοι τύποι πολεμιστών, γενναίοι, ευ­φυείς, τολμηροί, αποφασιστικοί, φιλόδοξοι και έχοντες αναπτυγμένο το εθνικό αίσθημα είμαι βέβαιος ότι θα ενισχύσωσι καταπληκτι­κός τον αγώνας σας». Ο Β. Λαούρδας προλο­γίζοντας τα απομνημονεύματα του Δικώνυμου Μακρή γράφει «οι Κρητικοί ήταν εκείνοι που μαζί με τους γηγενείς σήκωσαν το μεγαλύτε­ρο βάρος του Αγώνος και που επλήρωσαν με το αίμα τους την υπεράσπιση των δικαίων της Μακεδονίας».

Η Πανελλήνια κινητοποίηση κράτους ιδιω­τών και στρατιωτικών στη διάρκεια της ένο­πλης σύρραξης του Μακεδονικού αγώνα 1904-08 απότρεψε την αυτονόμηση της Μα­κεδονίας και την απειλούμενη προσάρτησή της στη Βουλγαρία και μετά τον τερματισμό των νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων και της Οθωμανικής κυριαρχίας το Ελληνικό κράτος διεκδίκησε και κατέλαβε τα ιστορικά ελληνι­κά Μακεδονικά εδάφη.

Η αθρόα συγκέντρωση των Κρητών είχε απήχηση στο πανελλήνιο τόσο κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, όσο και μετά, στις μάχες της Ηπείρου.

Από τους 6.000 εθελοντές οι 3.000 ήταν Κρητικοί.

Από τους 2.000 που έχασαν τη ζωή τους, οι 700 ήταν Κρητικοί.

Από τους 82 Αρχηγούς οι 19 ήταν Κρητι­κοί (και από τους 19 ιδιώτες Αρχηγούς οι 14 ήταν Κρητικοί).

Η Κρήτη είχε αποκτήσει την Ανεξαρτησία της μετά από μακρόχρονους και σκληρούς αγώνες, αλλά ο εθνικισμός έβραζε. Οι Κρήτες αισθάνονταν σαν δίκιά τους υπόθεση την Ελευθερία των άλλων υπόδουλων αδελφών.

Ας σημειωθεί ότι οι Μακεδόνες είχαν συνδράμει τους Κρητικούς σε δικές τους Επαναστάσεις, πράγμα που συναδέλφωσε τους Κρη­τικούς με τους Μακεδόνες, μέσα από τους σκληρούς απελευθερωτικούς αγώνες. Στο Αρκάδι συμμετείχαν κατά την Κρητική Επανάσταση του 1866 πολλοί Μακεδόνες και μάλιστα Δημοτικό Τραγούδι της Χαλκιδικής αναφέρεται στο όμορφο Αρκάδι.

Μετέπειτα κατά τα γεγονότα του Εθνικού διχασμού το 1916 ο Ελευθέριος Βενιζέλος στηρίχθηκε στη Μακεδονία και στα νησιά για να ιδρύσει από τη Θεσσαλονίκη την Κυβέρνηση που αντιστάθηκε και ανέτρεψε τα σχέδια του Βασιλιά και που επέφερε την απομάκρυνσή του από τον θρόνο.