Προτού πραγματευτούμε και αναλύσουμε το θέμα που αφορά τον παιδαγωγικό ρόλο των εκπαιδευτικών οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε τις έννοιες του δασκάλου και του παιδαγωγού.
του Παναγιώτη Ζ. Παπαδόπουλου πρώην γυμνασιάρχη
Δάσκαλος λέγεται συλλήβδην αυτός που μεταδίδει γνώσεις και δεξιότητες στους μαθητές του, είτε αυτοί είναι ανήλικοι, είτε ακόμα και ενήλικοι.
Έτσι, στην κυριολεξία, δάσκαλος δεν είναι μόνον αυτός που διδάσκει στα διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα, αλλά κι εκείνος που προσφέρει γνώσεις και έξω από το χώρο της εκπαίδευσης, όπως π.χ. ο δάσκαλος του χορού, της μουσικής, της εκμάθησης οδήγησης οχημάτων, της εκμάθησης διάφορων τεχνών κ.λ.π.
Παιδαγωγός είναι ο επιστήμονας, ο ειδικευμένος στην παιδαγωγική. Είναι αυτός που με την προσφορά του ασκεί σημαντική επίδραση στους μαθητές του και γενικότερα στην κοινωνία, διαμορφώνοντας αντιλήψεις και εμπνέοντας τους άλλους με το παράδειγμα και τη σωστή συμπεριφορά του. Επειδή ο παιδαγωγός, κατά κανόνα, διδάσκει στα εκπαιδευτικά ιδρύματα εξυπακούεται ότι είναι συγχρόνως και δάσκαλος.
Ο δάσκαλος με την ευρύτερη έννοια του όρου μπορεί να μην ασκεί καθαυτό παιδαγωγικό έργο, αλλά ο παιδαγωγός είναι απαραίτητα και δάσκαλος.
Η παιδαγωγία οριοθετείται κατά βάση από τη νηπιακή ηλικία μέχρι το τέλος της εφηβείας. Γι’ αυτό και οι καθηγητές των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων που εκπαιδεύουν ώριμους νέους, αποκαλούνται ακαδημαϊκοί δάσκαλοι και όχι παιδαγωγοί.
Παιδαγωγοί είναι οι εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεδομένου ότι, πέρα από τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τα εφόδια που προσφέρουν στους μαθητές τους, καλούνται να σμιλέψουν ψυχές, να διαπλάσσουν και να διαμορφώσουν ανθρώπους της νεαρής ηλικίας, με ήθος, χαρακτήρα και προσωπικότητα.
Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο 1566/85 σκοπός της αγωγής στα σχολεία Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης είναι «η συμβολή στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά». Ειδικότερα, ο σκοπός της αγωγής υποβοηθεί τους μαθητές:
- «Να γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι και δημοκρατικοί πολίτες, να υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη δημοκρατία, να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονται από πίστη προς την Πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης παράδοσης».
- «Να καλλιεργούν και να αναπτύσσουν τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και τις δεξιότητές τους».
- «Να αποκτούν μέσα από τη σχολική τους αγωγή κοινωνική ταυτότητα και συνείδηση».
- «Να ενημερώνονται και να ασκούνται πάνω στη σωστή και ωφέλιμη για το ανθρώπινο γένος χρήση και αξιοποίηση των αγαθών του σύγχρονου πολιτισμού, καθώς και των αξιών της λαϊκής μας παράδοσης».
- «Να κατανοούν τη σημασία της τέχνης, της επιστήμης και της τεχνολογίας, να σέβονται τις ανθρώπινες αξίες, και να διαφυλάσσουν και προάγουν τον πολιτισμό».
Οι παράγοντες που αναλαμβάνουν την κύρια ευθύνη για την αγωγή και παιδεία των νέων ανθρώπων είναι οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί. Η παιδευτική διαδικασία δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Είναι κάτι που απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και κατάλληλη δεξιότητα. Προϋποθέτει απαραίτητα γνώση των κανόνων της επιστήμης της αγωγής και της ψυχολογίας του παιδιού και του εφήβου.
Για το ρόλο των γονιών, ως παραγόντων της αγωγής, δεν θα ασχοληθούμε στο σημερινό άρθρο. Θα αναφερθούμε ειδικότερα στον παιδαγωγικό ρόλο των εκπαιδευτικών, τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα που πρέπει να διαθέτουν, αλλά και σε άλλες βασικές προϋποθέσεις για τη σωστή άσκηση του λειτουργήματός τους.
Ο εκπαιδευτικός οφείλει να είναι πράος, μειλίχιος και προσηνής στους τρόπους και τη συμπεριφορά του. Να είναι κόσμιος, αποφεύγοντας την εξεζητημένη και προκλητική αμφίεση και εμφάνιση.
Οφείλει να μην κάνει διακρίσεις μεταξύ των μαθητών του και να είναι αμερόληπτος και αδέκαστος στην αξιολόγησή τους. Οι μαθητές γνωρίζουν πολύ καλά να αυτοξιολογούνται, αλλά και να αξιολογούν και τους συμμαθητές τους. Τυχόν κατάφωρες αδικίες στην κρίση του αξιολογούντος χαρακτηρίζεται πράξη άδικη, απαράδεκτη και ασυγχώρητη. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να έχουν συνέπεια στα λόγια και τις πράξεις τους. Σε αντίθετη περίπτωση η συμπεριφορά τους θεωρείται φαρισαϊκή και υποκριτική και τότε θα ισχύει η λαϊκή ρήση: «Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν κρατούσες».
Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν άρτια κατά το δυνατόν επιστημονική συγκρότηση. Να είναι δηλαδή γνώστες του αντικειμένου που διδάσκουν τα παιδιά. Η επιστημονική ανεπάρκεια των εκπαιδευτικών έχει πολύ δυσάρεστα αποτελέσματα στη μάθηση των παιδιών. Οδηγεί στην έλλειψη αξιοπιστίας εκ μέρους των μαθητών προς το δάσκαλό τους.
Οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να είναι ξεκομμένοι από τους μορφούμενους μαθητές τους, αλλά να βρίσκονται σε διαρκή σχέση και επικοινωνία μαζί τους, ώστε όταν αυτοί αντιμετωπίζουν διάφορα καθημερινά προβλήματα (μαθησιακά, οικογενειακά κ.λ.π.) να τους παρέχουν την απαραίτητη ηθική και ψυχολογική στήριξη και βοήθεια.
Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατέχουν πολύ καλά τη διδακτική τέχνη, ώστε να είναι σε θέση, με την κατάλληλη μέθοδο και πορεία διδασκαλίας, να μεταδίδουν τις γνώσεις με σαφήνεια, απλότητα και ακρίβεια. Πρέπει να διαθέτουν διοικητική επιδεξιότητα για να μπορούν να ελέγχουν και να επιβάλλουν την πειθαρχία, την τάξη και την ευρυθμία στο σχολικό περιβάλλον. Αυτό θα επιτευχθεί με τις κατάλληλες συμβουλές και νουθεσίες προς τα παιδιά, χωρίς τη χρήση βίας και καταναγκασμού, αλλά μόνο με την πειθώ. Είναι επίσης απαραίτητο ο κάθε εκπαιδευτικός να εφαρμόζει την αρχή της εξατομίκευσης, να λαμβάνει δηλαδή σοβαρά υπόψη του την ψυχοσύνθεση, το χαρακτήρα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή, ώστε το έργο του να είναι καρποφόρο και αποτελεσματικό.
Το μεγαλύτερο πάντως προσόν που πρέπει να διαθέτει ο εκπαιδευτικός είναι να έχει αγάπη προς τα παιδιά. Εκπαιδευτικοί που δεν διακατέχονται από αυτό το συναίσθημα είναι βέβαιο ότι θα αποτύχουν στην αποστολή τους.
Ύστερα από τα παραπάνω εκτεθέντα είναι αυτονόητο ότι με ικανούς και άξιους εκπαιδευτικούς λειτουργούς θα φτιάξουμε μια καλή και σωστή παιδεία στην πατρίδα μας και συνεπώς και μια καλύτερη κοινωνία.
Ακολουθήστε το 
