«Η κρυψώνα του Παύλου Μελά στο σπίτι του καθηγητού Μαλούτα ήταν το καύχημά μας και η περιέργειά μας να την βλέπουμε συχνά. Ο Ν. Μαλούτας είχε τοποθετήσει στους τοίχους του δωματίου του Μελά φωτογραφίες Μακεδονομάχων σε μεγέθυνση και άλλα ενθύμια του Μακεδονικού Αγώνος. Στην είσοδο της σάλας του σπιτιού είχε κρεμάσει μια ανάγλυφη παράσταση του Μελά με χαραγμένη τη φράση: «Μειδίς αφιλόπατρις εισίτω».
Της Βιολέττας Μπούσιου
Σε επιστολή του, ο Παύλος Μελάς αναφέρεται στην μετακίνησή του από την Μητρόπολη Κοζάνης στο σπίτι των αδελφών Νικολάου και Λάζαρου Μαλούτα, που βρισκόταν επί της οδού Παύλου Χαρίση (νυν Πλατεία Νικολάου Μαλούτα), ως εξής : «… επήγαμεν εις το σπίτι του καθηγητή Ν. Μαλούτα, διότι οι επίτροποι δεν είχον έλθει εκ φόβου μήπως γίνωσι αντιληπτοί υπό των περιοίκων ή των τούρκων.» Ο Παύλος Μελάς, στην ίδια επιστολή γράφει: «Νάτα μου, απόψε σου γράφω από την νέα μου κρύπτην. Οι νέοι μου δεσμοφύλακες είναι κάλλιστοι άνθρωποι και πολύ περιποιητικοί. Η οικογένεια απαρτίζεται από την γραίαν μητέραν, έξυπνην και καλήν γριούλα, τον υιόν της Νικόλαον Μαλούταν, Θεολόγον ενθουσιώδη πατριώτην, και τον δεύτερον υιόν, ο οποίος είναι υπερύψηλος και επαγγέλλεται τον σαγματοποιόν…» (Κοζάνη, Κυριακή 25 Ιουλίου 1904).
Η συγγραφέας, φιλόλογος και εγγονή του Μακεδονομάχου Λάζαρου Μαλούτα, Άννα Τανή- Καραχάλιου στο βιβλίο της με τίτλο «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ ΛΑΖΑΡΟΥ ΜΑΛΟΥΤΑ, που εκδόθηκε στην Κοζάνη από την ίδια το 2001 και παρουσιάσθηκε στην αίθουσα του Κοβεντάρειου, την Κυριακή 29 Μαϊου 2022, αναφέρει: «Δύο τολμηρά ορφανά αδέλφια, ο Νικόλαος και ο Λάζαρος Μαλούτας, αφού πήραν την άδεια της μάνας τους φιλοξένησαν τον Παύλο Μελά με κίνδυνο της ζωής τους για μία περίπου εβδομάδα».
Ενδεικτικά, επιλέγω ορισμένα αποσπάσματα του βιβλίου προκειμένου ο επίδοξος αναγνώστης να έχει την δυνατότητα να μεταφερθεί νοερά στο παρελθόν, και να εκτιμήσει ο ίδιος τις προσωπικότητες των πρωταγωνιστών του.
«To 1888 δολοφονήθηκε στο πατρικό του σπίτι, στο αρχοντικό, ο αδελφός του Ιωάννη Τσιμηνάκη Γεώργιος μαζί με τον σωματοφύλακά του (πασβάνη) Μιχάλη Μαλούτα. Οι δολοφόνοι και τα ακριβή αίτια της δολοφονίας δεν εξακριβώθηκαν. Υπέθεσαν ότι οι λόγοι μπορεί να ήταν πολιτικοί…».
Ο Μιχάλης Μαλούτας άφησε πίσω του την γυναίκα του, Θεάνω Σαράτση, και πέντε παιδιά. Ο Νικόλαος και ο Λάζαρος Μαλούτας ήταν δύο από αυτά. Ο Νικόλαος Μαλούτας γεννήθηκε το 1873 και σπούδασε Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με υποτροφία του Μουράτειου κληροδοτήματος. Το 1897 κατά τα φοιτητικά του χρόνια, κατατάχθηκε εθελούσια στα αντάρτικα σώματα της Εθνικής Εταιρείας και συμμετείχε σε συμπλοκές στα ελληνοτουρκικά σύνορα καθώς και στις μάχες Βαλτινού, Μποζόβου και Βλαχοκρανιάς Γρεβενών. Διηύθυνε τα σχολαρχεία Λιβαδίου Ολύμπου, Καταφυγίου Πιερίας, Εράτυρας, Κοζάνης. Δίδαξε ως καθηγητής στο Λύκειο Ζήση Αγραφιώτη στον Πειραιά, στο Μοναστήρι, στο Λύκειο Στέφανου Νούκα στην Θεσσαλονίκη, στην Κοζάνη και στο Ιστορικό Γυμνάσιο Τσοτυλίου, από το οποίο και παραιτήθηκε λόγω υπερκοπώσεως το 1933. Υπήρξε, επίσης, ιεροκήρυκας στην εκκλησία και επικοινωνούσε με τα αντάρτικα σώματα με σκοπό την επίτευξη της εθνικής κατήχησης.
Ο Ν. Μαλούτας υπήρξε ο πρώτος πράκτορας (συλλογή πληροφοριών) που κάλεσε στην υπηρεσία του ο Παύλος Μελάς. Του ανατέθηκε επίσης αποστολή για στρατολόγηση αξιόμαχων και τολμηρών ανδρών εντός και εκτός Κοζάνης, καθώς και η αποστολή να εξασφαλίσει χρήματα για να πληρωθούν οι Κοζανίτες αντάρτες Καραλίβανος και Βισβίκης.
Τιμήθηκε με βραβεία, για το ήθος και τις υπηρεσίες του, από το Υπουργείο Στρατιωτικών, το Υπουργείο Παιδείας, το Ελεγκτικόν Συνέδριον και με το παράσημο του βασιλικού τάγματος του Φοίνικος.
Φυλακίσθηκε το 1903 στα Σέρβια, «ως κομιστής επιστολών επιληψίμων, προερχομένων εκ του Εθνικού Κέντρου Λαρίσης», το 1904 στο Μοναστήρι, «κηρύξας προ του Εσταυρωμένου λόγον φλογερόν κατά Βουλγάρων, Ρουμάνων και άλλων εχθρών του Ελληνισμού» και «κατά το 1909 εφυλακίσθη εν Κοζάνη και εστάλη υπερορίαν υπό του Νεοτουρκικού κομιτάτου, διότι διαταγή του Ελληνικού Προξενείου Μοναστηρίου περιήλθε και κατήχησε όλα τα χωρία των Καμβουνίων, ίνα ταύτα ψηφίσωσιν τους βουλευτάς Γεώργ. Μπούσιον και Κων. Δρίζην δια την Βουλήν Κωνσταντινουπόλεως».
Σημειωτέον ότι ο Κ. Δρίζης, μετά την εκλογή του ως βουλευτής το 1908 στο Σαντζάκι Σερβίων, παραιτήθηκε και κατέλαβε τη θέση του ο Κοζανίτης Χαρίσιος Βαμβακάς ο οποίος διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στη συνδιάσκεψη των Παρισίων (1918-1919), εκπροσωπώντας την Ελλάδα, και βοήθησε να ενσωματωθεί η Δυτική Θράκη στο Ελληνικό Κράτος, ενώ ο Γεώργιος Μπούσιος, που εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής το 1908 μετά το Σύνταγμα των Νεοτούρκων, το οποίο έδινε συνταγματικές ελευθερίες σε όλους τους υπηκόους της Αυτοκρατορίας ανεξάρτητα από το θρήσκευμα και την εθνικότητά τους, διαδραμάτισε επίσης σημαντικό ρόλο στην πολιτική σκηνή της χώρας μας επί σειρά ετών, αφού μετά τον θάνατο του Ίωνα Δραγούμη έγινε ο ηγέτης των βουλευτών που τον υποστήριζαν, ενώ διετέλεσε και Υπουργός Εσωτερικών το 1922, στην κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου. Μάλιστα, όταν σε κάποια εκλογή δεν εξελέγη ο Μπούσιος, ο Βενιζέλος είπε: «Τώρα μπορούμε να πάμε να κοιμηθούμε, κερδίσαμε τις εκλογές.»
Στο βιβλίο της κ. Άννας Τανή- Καραχάλιου συμπεριλαμβάνεται η ιστορία του Μακεδονικού Αγώνα, όπως καταγράφεται από τον ίδιο τον Νικόλαο Μαλούτα, αλλά και όπως αυτούσια καταγράφεται στα απομνημονεύματα του παππού της Λάζαρου Μαλούτα, ο οποίος ως Μακεδονομάχος συμμετείχε στη μεταφορά όπλων, στη διανομή και την αποστολή αυτών, καθώς και στον ένοπλο αγώνα υπό τον αρχηγόν Καραβίτην εις το Περιστέρι Μαϊου 1905, υπό τις διαταγές του καπετάν Βάρδα στα Κορέστια 1905, και ως ομαδάρχης εις το σώμα Μορίχοβον Απρίλιος 1907.
Το βιβλίο παρουσίασε, εμπεριστατωμένα και με εμφανή συναισθηματική φόρτιση, η Άννυ Μαλούτα, καθηγήτρια Αγγλικής και Γαλλικής φιλολογίας, εγγονή επίσης του Λάζαρου Μαλούτα, ενώ ο κ. Παναγιώτης Μπετσάκος, συγγραφέας- φυσικός, μας μετέφερε στο κλίμα της εποχής διαβάζοντας τα αφιερωμένα στους Μακεδονομάχους ποιήματα του Νικολάου Μαλούτα, που έμοιαζαν με δημοτικά τραγούδια. Συντονιστής της παρουσίασης ήταν ο Δημήτρης Μυλωνάς, δρ. Κλασσικής Αρχαιολογίας. Κατά την παρουσίαση του βιβλίου διαβάστηκε επίσης η εισήγηση του Ι. Κορκά, λαογράφου, αρθρογράφου, συγγραφέα, γιατί ο ίδιος δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στην παρουσίαση για λόγους ανωτέρας βίας, καθώς και επιστολή του κ. Αλέξανδρου Μπακαϊμη, ο οποίος υπήρξε και ο φιλόλογος καθηγητής της συγγραφέως κατά τα μαθητικά της χρόνια. Την εκδήλωση πλαισίωσαν, με μουσική και τραγούδι, το «Κοζανίτικο Τακίμι» και ο Κώστας Γεροκώστας.
Κλείνοντας, εύχομαι ολόψυχα στην συγγραφέα κ. Άννα Τανή-Καραχάλιου, το νέο της βιβλίο της να είναι καλοτάξιδο και η ίδια να συνεχίσει την συγγραφική της δραστηριότητα «επί μακρόν» και προς όφελος όλων μας.
Ακολουθήστε το 
