Από τη Δήμητρα Διδαγγέλου, Ψυχολόγο – Δημοσιογράφο, MSc Ψυχολογία & Μ.Μ.Ε., Ειδίκευση στη Θεραπευτική Γραφή
“Να είσαι ευγνώμων για τα καλά και τα άσχημα στη ζωή σου. Και τα δύο σου δίδαξαν κάτι.” Χαλίλ Γκιμπράν
Η ευγνωμοσύνη έχει κεντρίσει πολλές φορές το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας και κυρίως τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι έρευνες που αποδεικνύουν τα ευεργετικά οφέλη της.
Το γενικό συμπέρασμα των ερευνών είναι πως η έκφραση της ευγνωμοσύνης μπορεί να έχει θετική επίδραση στην ψυχή, στο πνεύμα και στο σώμα. Έμφαση έχει επίσης δοθεί και στην κοινωνική διάστασή της, με τους επιστήμονες να διατείνονται πως όταν είμαστε ευγνώμονες ωθούμαστε να εξετάσουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους και να δούμε αν και πώς μας έχουν υποστηρίξει.
Η λέξη «ευγνωμοσύνη» προέρχεται από τη λατινική λέξη «gratia» που σημαίνει χάρη, ευγένεια. Όλα τα παράγωγα αυτής της λέξης έχουν να κάνουν με τη γενναιοδωρία, την ευγνωμοσύνη, τα δώρα, τη χαρά του δούναι και λαβείν ή απλώς του να δίνει κανείς απλόχερα χωρίς αντάλλαγμα (Pruyser, 1976). Το αντικείμενο της ευγνωμοσύνης μπορεί να είναι κάποιο πρόσωπο ή υπαρκτό ον -όπως οι φίλοι μας, τα ζώα κ.ά. ή κάτι απρόσωπο ή άλλες μη υλικές οντότητες -όπως ο Θεός, η φύση, το σύμπαν κ.ά. (Teigen, 1997).
Η ευγνωμοσύνη έχει ειπωθεί πως είναι συναίσθημα, συμπεριφορά, ηθική αξία, συνήθεια, χαρακτηριστικό προσωπικότητας ή αντίδραση (Emmons and al., 2003) και μπορεί να εφαρμοστεί στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον.
Σύμφωνα με τον Weiner, η ευγνωμοσύνη ως συναίσθημα είναι μια κατάσταση εξαρτώμενη από το αποτέλεσμα, η οποία προέρχεται από μια γνωστική διεργασία αποτελούμενη από δύο βήματα: την αναγνώριση του θετικού αποτελέσματος και την αναγνώριση ότι υπάρχει μια εξωτερική πηγή γι’ αυτό το αποτέλεσμα (Weiner, 1985).
Ο καθηγητής Robert Emmons, ένα από τους πιο γνωστούς ειδικούς στο θέμα της ευγνωμοσύνης, υποστηρίζει ότι η ευγνωμοσύνη μάς κάνει να εκτιμούμε την αξία των πραγμάτων -όσο μικρά ή μεγάλα κι αν είναι αυτά- και να μην τα παίρνουμε ως δεδομένα. Ο ίδιος θεωρεί πως η ευγνωμοσύνη μάς ωθεί στο να είμαστε περισσότερο ενεργοί και να εστιάζουμε στα θετικά γεγονότα, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζονται οι χαρές που παίρνουμε απ’ τη ζωή. Στις πολυάριθμες έρευνές του συμμετείχαν χιλιάδες άνθρωποι όλων των ηλικιών και εν συντομία τα βασικά συμπεράσματα είναι ότι οι άνθρωποι που εξασκούν την ευγνωμοσύνη συστηματικά έχουν τα παρακάτω οφέλη:
Σε φυσικό επίπεδο:
-Πιο ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα
-Λιγότερους πόνους
-Χαμηλότερη πίεση
-Ασκούνται περισσότερο και φροντίζουν την υγεία τους
-Κοιμούνται περισσότερο και αισθάνονται πιο ξεκούραστοι όταν ξυπνούν
Σε ψυχολογικό επίπεδο:
-Περισσότερα θετικά συναισθήματα
-Περισσότερο αφυπνισμένοι, ζωντανοί και δραστήριοι
-Περισσότερη χαρά κι ευχαρίστηση
-Περισσότερη αισιοδοξία κι ευτυχία
Σε κοινωνικό επίπεδο:
-Περισσότερο εξυπηρετικοί, γενναιόδωροι και συμπονετικοί
-Περισσότερο συγχωρητικοί
-Περισσότερο εξωστρεφείς
-Λιγότερο απομονωμένοι και μοναχικοί
Ο Emmons αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «περνάμε πολύ χρόνο όντας παθητικοί θεατές – παρακολουθώντας ταινίες, οθόνες υπολογιστών, αθλητικούς αγώνες –, ενώ με την ευγνωμοσύνη κινητοποιούμαστε ώστε να συμμετέχουμε περισσότερο ενεργά στη ζωή μας.»
Τι συμβαίνει όταν κρατάμε ημερολόγιο ευγνωμοσύνης;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι έκφρασης της ευγνωμοσύνης, ανάμεσα στους οποίους και η καταγραφή ημερολογίου. Έχει αποδειχτεί πως όταν γράφουμε εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη μας, τα ευεργετικά αποτελέσματα μπορεί να είναι πολλαπλάσια απ’ ό,τι αν απλά γράφαμε ή αν εκφράζαμε μόνο λεκτικά την ευγνωμοσύνη.
Οι Emmons και McCullough σε έρευνά τους ανέθεσαν σε νεαρούς ενήλικες να κρατούν ημερολόγιο για τα πράγματα για τα οποία ήταν ευγνώμονες. Σε άλλες ομάδες ανέθεσαν να κρατούν ημερολόγιο για όσα τους ενόχλησαν ή τους λόγους για τους οποίους υπερείχαν από τους άλλους. Όσοι κρατούσαν το ημερολόγιο ευγνωμοσύνης παρουσίασαν αύξηση της αποφασιστικότητάς τους, της προσοχής, του ενθουσιασμού και της ενέργειας σε σύγκριση με τις άλλες ομάδες (Emmons and McCullough, 2003).
Οι ίδιοι ερευνητές σε ξεχωριστή έρευνά τους βρήκαν ότι ενήλικες που έγραφαν έστω για μια εβδομάδα ημερολόγιο ευγνωμοσύνης είχαν επίσης ευεργετικά αποτελέσματα. Έδειξαν μεγαλύτερη αισιοδοξία, ασκούνταν περισσότερο, είχαν λιγότερες ασθένειες και πόνους (Emmons and al., 2003).
Ο Dr. Martin Seligman, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και πρωτοπόρος στη μελέτη της θετικής ψυχολογίας, μελέτησε την επίδραση διαφόρων ψυχολογικών παρεμβάσεων σε ενήλικες κάνοντας σύγκριση με ανάθεση γραψίματος για της πρώιμες μνήμες (Seligman et al. 2005). Όταν η ανάθεση της εβδομάδας ήταν να γράψουν και να δώσουν προσωπικά ένα γράμμα ευγνωμοσύνης σε κάποιον που ποτέ πριν δεν είχαν ευχαριστήσει, οι συμμετέχοντες αμέσως ανέφεραν τεράστια αύξηση στα αποτελέσματα ευτυχίας. Αυτή η επίδραση ήταν πολύ μεγαλύτερη από οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση, με τα οφέλη να διαρκούν περισσότερο από ένα μήνα.
Η ευγνωμοσύνη με πράξεις
Προσοχή, όμως: οι επιστήμονες τονίζουν ότι ευγνωμοσύνη δεν είναι το να συνειδητοποιεί κανείς ότι είναι καλύτερος από τους άλλους. Μερικές φορές ευχαριστούμε για όσα έχουμε κοιτάζοντας τι δεν έχουν οι άλλοι ή όταν βλέπουμε ότι είναι χειρότεροι από εμάς. Αυτό όμως δεν είναι ευγνωμοσύνη, είναι απλά σύγκριση.
Επιπλέον, για να έχουμε θετικά αποτελέσματα από την ευγνωμοσύνη απαιτείται όχι μόνο η εκτίμηση των θετικών πλευρών μιας κατάστασης, αλλά και ένα βήμα πέρα από αυτό, το να τη δείξουμε ή να την εκφράσουμε. Θα πρέπει, δηλαδή, να προχωρήσουμε και σε πράξεις. Η ευγνωμοσύνη όχι μόνο μας ενθαρρύνει να δούμε τα δώρα που έχουμε λάβει, αλλά και να τα ανταποδώσουμε. Γι’ αυτό το λόγο, ο κοινωνιολόγος Georg Simmel την αποκάλεσε «ηθική μνήμη».
Σ’ αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, είναι σκόπιμο ν’ αναρωτιόμαστε κάθε μέρα ποια είναι η δική μας πράξη ευγνωμοσύνης για σήμερα. Σε τελική ανάλυση, η ευγνωμοσύνη είναι στάση ζωής και θέμα οπτικής. Όπως πολύ σωστά είπε και ο Αμερικανός πολιτικός Frank Clark: «Αν κάποιος δεν είναι ευγνώμων μ’ αυτά που έχει, είναι πολύ πιθανόν να μην είναι ευγνώμων ούτε για όσα πρόκειται ν’ αποκτήσει.»
Προτάσεις ασκήσεων ημερολογίου
Παρακάτω δίνονται κάποιες προτάσεις για να γράψετε στο ημερολόγιό σας σχετικά με την ευγνωμοσύνη:
- Συμπλήρωσε την παρακάτω πρόταση: αυτή ακριβώς την στιγμή είμαι ευγνώμων για…
- Κάνε μία λίστα με όλα όσα έχεις και αισθάνεσαι ευγνωμοσύνη. Μπορείς να τη συμπληρώνεις κάθε μέρα με κάτι νέο.
- Κάνε μία λίστα με όσες αναμνήσεις σε κάνουν να νιώθεις ευγνωμοσύνη.
- Επέλεξε μία στιγμή για την οποία νιώθεις ευγνωμοσύνη και περίγραψέ την με κάθε λεπτομέρεια.
- Γράψε ένα γράμμα σε κάποιον που αισθάνεσαι ευγνωμοσύνη. Αφού το διαβάσεις ξανά, αν θέλεις στείλε το ως δώρο.
- Πότε ήταν η τελευταία φορά που χαμογέλασες; Πώς μπορείς να εκφράσεις την ευγνωμοσύνη σου γι’ αυτή τη στιγμή;
- Με ποιους τρόπους μπορείς να δείχνεις την ευγνωμοσύνη σου στον εαυτό σου;
- Με ποιους τρόπους μπορείς να δείχνεις την ευγνωμοσύνη σου στο σώμα σου;
- Με ποιους τρόπους μπορείς να δείχνεις την ευγνωμοσύνη σου στα αγαπημένα σου πρόσωπα;
- Με ποιους τρόπους μπορείς να θυμίσεις στους άλλους την αξία της ευγνωμοσύνης;
Ακολουθήστε το 
