Το 1996 η Τουρκία και το Ισραήλ υπέγραψαν εμπορική συμφωνία (Free Trade Agreement), όπως και αμυντικής συνεργασίας, που τέθηκαν σε ισχύ το 1997.
Του Δημήτρη Μάρδα (*)
Η σύγκρουση Περέζ-Ερντογάν στο Νταβός το 2009 ανέκοψε αυτήν την ανοδική πολιτική συνεργασία, που συνεχίζεται όμως με ιδιαίτερη ένταση στο εμπόριο. Η κρίση μεταξύ τους κορυφώθηκε το 2010 μέσω του τουρκικού πλοίου Mavi Marmara που επιχείρησε να σπάσει τον ισραηλινό αποκλεισμό της Γάζας.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της 6ης Συνεδρίασης της Εταιρικής Σχέσης για τη Διατλαντική Ενεργειακή Συμφωνία (P-TEC) οι ΗΠΑ φαίνεται να ξανασυζητούν για τον αγωγό EastMed, στο πλαίσιο της μείωσης της εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο. Αυτό θα γίνει με τη χρήση των ενεργειακών αποθεμάτων Κύπρου/Ισραήλ που θα καταλήγουν στην Κρήτη και από εκεί στην ΕΕ.
Μην ξεχνάμε όμως ότι υπήρχε ενδιαφέρον για μια ενεργειακή σύνδεση μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ μέσω μιας άλλης εναλλακτικής λύσης. Η εξαγωγή από το Ισραήλ φυσικού αερίου μέσω της Τουρκίας προσκρούει βέβαια σε εμπόδια όπως, στις ρευστές σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας και στο γεγονός ότι ο αγωγός αυτός θα περνά από τα κατεχόμενα της Κύπρου.
Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο Tom Barrack (πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία) είπε τα εξής σχετικά με τις σχέσεις Τουρκίας- Ισραήλ: «Εφόσον συνεχιστεί η δυναμική γύρω από την συμφωνία για τη Γάζα, η Τουρκία και το Ισραήλ θα μετακινηθούν από την αντιπαράθεση προς οικονομική συνεργασία…Σε όχι πολύ μεγάλο χρόνο θα δείτε μια εμπορική συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ».
Αυτά τα λόγια δεν είναι τυχαία ακόμη και αν η τουρκική και η ισραηλινή πλευρά τόνισαν ότι «δεν υπάρχει άμεση εμπορική συμφωνία» για σήμερα όμως. Ουδείς μπορεί να την αποκλείσει στο εγγύς μέλλον.
Οπότε, κύριος αντίπαλος του East Med δεν είναι μόνο η θέση της Τουρκίας για τη μη αποδοχή του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, που παρεμποδίζει τη διέλευση του αγωγού αυτού. Είναι ο ανταγωνιστικός φθηνός αγωγός Ισραήλ-Κύπρου (κατεχομένων) και Τουρκίας.
Ο EastΜed αν και χαρακτηρίζεται ως ακριβός αγωγός δεν φαίνεται να είναι ως τέτοιος. Σημειώνεται ότι ο Turk Stream (1.100 χιλ που διαπερνά την Μαύρη Θάλασσα) στοίχισε 11 δις δολάρια και οι δυο αγωγοί Nord Stream (1.224 χιλ, – σύνδεση Ρωσίας με Γερμανία) 15 δις δολάρια. Η εκτίμηση κόστους για τον East Med δεν είναι ανώτερη αυτών. Ο East Med (1.900 χιλ.) έχει όμως ένα μοναδικό πλεονέκτημα. Είναι ο πρώτος Ευρωπαϊκός αγωγός που δεν εξαρτάται είτε από την Τουρκία είτε από την Ρωσία.
Ο ευρωβουλευτής Γιάννης Μανιάτης δήλωσε ότι τα συνολικά έσοδα για την Ελλάδα από την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων μπορούν να φτάσουν έως και 70 δισεκατομμύρια ευρώ στα επόμενα 20‑25 χρόνια.
Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να υπογραφούν πολύ καλές και προς το συμφέρον της χώρας, συμφωνίες. Οι μέχρι σήμερα υπογραφείσες συμβάσεις δεν μας προσφέρουν όμως αισιόδοξες προοπτικές. Η υπογραφή λόγου χάριν συμφωνίας με την ExxonMobil για το Οικόπεδο 2, όπως και η παλαιότερή του «Ελληνικός Χρυσός», δεν μπορούν να θεωρηθούν ως επιτυχείς.
Τι συνηθίζεται στις περιπτώσεις εξορύξεων πετρελαίου-φυσικού αερίου:
- Δίνονται τα λεγόμενα Δικαιώματα επί της Παραγωγής (Royalties), που είναι ποσοστό επί της ακαθάριστης παραγωγής. Συνήθως κείνται από 5% ως 20%. Σε κράτη με μεγάλα και σίγουρα κοιτάσματα (π.χ. Μέση Ανατολή), φτάνει και τα 25%.
- Επιβάλλεται φόρος εισοδήματος στα καθαρά κέρδη. Συνήθως 20% ως 35%.
- Υπάρχει επίσης, ένας σύνθετος δείκτης, αυτός του «Συνολικού οφέλους του κράτους» (Government Take) που χρησιμοποιείται πολύ συχνά. Περιλαμβάνει: Royalties, φόρους, ενώ ισχυροποιείται με τη συμμετοχή του κράτους στην παραγωγή. Διεθνώς το Government Take κυμαίνεται περίπου στο 40% – 85% της συνολικής αξίας του έργου.
Σε χώρες με ισχυρά κοιτάσματα (π.χ. Νορβηγία, Σαουδική Αραβία) ανέρχεται στο 70–85%. Σε χώρες με μεγάλο γεωλογικό ρίσκο ή νέες αγορές στο 40–60%. Στη Νορβηγία λόγου χάριν το συνολικό Government Take είναι περίπου 75–80%. Στην Κύπρο / Ισραήλ το Government Take κυμαίνεται στο 55–65%, ενώ στην Αφρική στο 40–55%.
Δεν έχουμε δει παρόμοιες ρυθμίζεις στη νέα σύμβαση με την ExxonMobil που αποκτά ποσοστό 60 % στο Οικόπεδου 2 στο Ιόνιο πέλαγος. Το υπόλοιπο μοιράζεται στην ENERGEAN (30%) και στην HELLENiQ ENERGY (10%). Προβλέπεται ένα καθεστώς φορολογίας με εταιρικό φόρο 20% και επιπλέον προβλέπεται ένας περιφερειακός φόρος 5%. Ένας καλός 4ετής φοιτητής με επαρκή γνώση στα λογιστικά, έχει όμως την ικανότητα να μετατρέπει τα κέρδη μιας πολυεθνικής εταιρίας σε ζημίες ή να τα μειώνει στο ελάχιστο!
Το ελληνικό κράτος συμμετέχει έμμεσα στην παραγωγή μέσω της συμμετοχής του στο μετοχικό κεφάλαιο της HELLENiQ ENERGY. Η έμμεση συμμετοχή του ελληνικού κράτους στο Οικόπεδο 2 υπολογίζεται μόνο στο 3,12%!
Είναι τραγικό λάθος να πατά μια τέτοια σύμβαση κυρίως στα προσδοκόμενα κέρδη. Σημειώνεται στη σύμβαση επίσης γενικά ότι μπορούν να προβλεφθούν royalties. Δεν σημειώνεται με ακρίβεια όμως ποιο είναι το ποσοστό των royalties. Η ουσία είναι τα βέβαια royalties, γνωστά εκ των προτέρων στο πλαίσιο εναλλακτικών σεναρίων παραγωγής, και όχι οι ευμετάβλητοι και αβέβαιοι φόροι.
Του Δημήτρη Μάρδα
Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ,ΑΠΘ
π. Αν. Υπουργού Οικονομικών και Υφ/γού Εξωτερικών
Ακολουθήστε το 
