Στην 20η Σύνοδο της Μόνιμης Διάσκεψης των Υπουργών Παιδείας του Συμβουλίου της Ευρώπης που πραγματοποιήθηκε στις 15-17 Οκτωβρίου 2000 στην Κρακοβία, υιοθετήθηκε η πρόταση για τη θεσμοθέτηση Ημέρας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος και την πρόληψη των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας στα σχολεία (άρθρο 9 της Διακήρυξης των Υπουργών Παιδείας).
Του Κυριάκου Μ. Τσολακίδη (*)
Η 27η Ιανουαρίου έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως «Ημέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος». Η ημερομηνία επιλέχθηκε, διότι, εκείνη την ημέρα του 1945, λίγο πριν τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς απελευθερώθηκε από τον στρατό των συμμάχων.
Με τον όρο «Ολοκαύτωμα» αναφερόμαστε στη μεγαλύτερη γενοκτονία στην παγκόσμια ιστορία, τη γενοκτονία 6 εκατομμυρίων Εβραίων από τους ναζί. Στα κολαστήρια του θανάτου, εξολοθρεύθηκαν με βασανιστήρια, τουφεκισμό, δηλητηριώδη αέρια, από την πείνα, τις ασθένειες και την εξοντωτική καταναγκαστική εργασία, εκτός από τους Εβραίους, και Ρομά, αιχμάλωτοι πολέμου, πολιτικοί κρατούμενοι, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλοι, ανάπηροι και άλλοι. Στο μεγαλύτερο μέρος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην καρδιά της Ευρώπης εκτυλίχτηκε η πλέον αδιανόητη βαρβαρότητα.
Η Ελληνική Βουλή με το νόμο 3218/2004 (ΦΕΚ Α’ 12) καθιέρωσε την 27η Ιανουαρίου ως ημέρα μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος.
Ως τις αρχές τού 20ού αιώνα οι Εβραίοι αποτελούσαν πάνω από το μισό τού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης. Ως αποτέλεσμα της εβραϊκής επιρροής, ακόμη και αρκετοί μη Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη μιλούσαν την Ισπανοεβραϊκή (Λαντίνο), τη γλώσσα των Σεφαρδιτών, και η πόλη ουσιαστικά έκλεινε κατά το εβραϊκό Σάββατο. Ταξιδιώτες που περνούσαν από το λιμάνι της πόλης εκείνη την εποχή έλεγαν, χιουμοριστικά, ότι η Θεσσαλονίκη ήταν η πόλη στην οποία οι εργάσιμες ημέρες ήταν στην ουσία τέσσερις και ακολουθούσαν τρεις ημέρες αργίας, Παρασκευή για τους Μουσουλμάνους, Σάββατο για τους Εβραίους και Κυριακή για τους Χριστιανούς. Στις 11 Ιουλίου 1942 οι Γερμανοί, καθοδηγούμενοι από τον Αλόις Μπρούνερ περικύκλωσαν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης με σκοπό να τους εκτοπίσουν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Η κοινότητα πλήρωσε το ποσόν των 2,5 δισεκατομμυρίων δραχμών για την ελευθερία της, αλλά το μόνο που κατάφερε ήταν να καθυστερήσει η εκτόπιση ως τον επόμενο Μάρτιο. Το 96% των μελών της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, δηλαδή 46.091 άνθρωποι, εστάλησαν στο Άουσβιτς. Μόνο 1950 επέστρεψαν και βρήκαν τις περισσότερες από τις εξήντα συναγωγές τους κατεστραμμένες, το νεκροταφείο τους συλημένο και τα σχολεία τους ερειπωμένα.
Αρκετοί επιζώντες μετανάστευσαν στο Ισραήλ και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης αριθμεί σήμερα περίπου 1.000 μέλη και διατηρεί τέσσερις συναγωγές.
Ένας από τους θρησκευτικούς ηγέτες που αντιστάθηκαν στις εκτοπίσεις των Εβραίων προς τα στρατόπεδα ήταν ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, ο οποίος επανειλημμένα ανέλαβε πρωτοβουλίες για την παρεμπόδισή τους. Ο Γεννάδιος κατέβαλε προσπάθειες να διασωθούν οι εκχριστιανισθέντες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και όσοι διέθεταν πλαστές βεβαιώσεις βάπτισης. Αξιομνημόνευτη υπήρξε η επίσημη επιστολή διαμαρτυρίας που υπεγράφη στην Αθήνα στις 23 Μαρτίου 1943 από τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και 27 ηγετικά μέλη πολιτιστικών, ακαδημαϊκών και επαγγελματικών οργανώσεων. Το κείμενο ήταν γραμμένο σε ιδιαίτερα αιχμηρή γλώσσα και τόνιζε τους αδιάρρηκτους δεσμούς μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων, αποκαλώντας τους από κοινού «Έλληνες» χωρίς διάκριση. Το εν λόγω κείμενο είναι μοναδικό στο είδος του σε ολόκληρη την υπό κατοχή Ευρώπη ως προς τον χαρακτήρα, το περιεχόμενο και τον σκοπό.
Σημαντική, επίσης, ήταν η συνεισφορά του Γενικού Προξένου της Ιταλίας Γκουέλφο Ζαμπόνι (Guelfo Zamboni), ο οποίος εφοδίασε με πλαστά πιστοποιητικά ιθαγένειας περίπου 300 Εβραίους της Θεσσαλονίκης, επιτρέποντάς τους έτσι να καταφύγουν στην ιταλική ζώνη κατοχής στην Αθήνα. Δυστυχώς, όπως και σε άλλες χώρες, η εσφαλμένη πληροφόρηση και ο εφησυχασμός έδωσαν στις εβραϊκές κοινότητες των αρχών τού 1940 μια ψευδαίσθηση ασφαλείας. Στην Θεσσαλονίκη, μία από τις κοινότητες με το μεγαλύτερο εβραϊκό στοιχείο, οι κάτοικοί της επέδειξαν παθητική και αδιάφορη στάση έναντι της εφαρμογής της Τελικής Λύσης. Ως αποτέλεσμα, ο κίνδυνος της εκτόπισης και της γενοκτονίας στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως αρχικώς αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία από τους Εβραίους στην Ελλάδα — ακόμη και από τα ηγετικά μέλη της κοινότητας…
Ως κοινωνία οφείλουμε να διαφυλάξουμε την ιστορική μνήμη και να μην επιτρέψουμε ποτέ ξανά την άνοδο του φασισμού. Σήμερα, δεν αρκεί να νιώθουμε αποτροπιασμό για τους ναζί. Εκείνο που χρειάζεται είναι να σταθούμε απέναντι σε όσους εμπνέονται από αυτούς, να επιλέξουμε την ειρήνη και όχι τον πόλεμο, την αγάπη και όχι το μίσος, την αδελφοσύνη και όχι την ξενοφοβία, την αλληλεγγύη και όχι τη μισαλλοδοξία, την ανοχή στη διαφορετικότητα και όχι τις διακρίσεις και τις προκαταλήψεις.
Την ημέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, αλλά και κάθε ημέρα, οφείλουμε να επιβεβαιώνουμε τη δέσμευσή μας για την περιφρούρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Κυριάκος Μ. Τσολακίδης
Διευθυντής Γυμνασίου Σερβίων
Ακολουθήστε το 
