Υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ των Μακεδόνων και των Κρητών, Ίσως υπάρχει μια μακροχρόνια συγγένεια, αφού ο Νικηφόρος Φωκάς το 960 αφού μετά από αγώνες απελευθέρωσε την Κρήτη από τους Άραβες άφησε εκεί τον στρατό του περίπου 60.000 άνδρες και έφυγε με μικρή συνοδεία.
Του Κων/νου Τζέκη
Μπορεί να έλκονται τα άκρα. Μπορεί οι Κρήτες να αποζητούσαν δικαίωση για τη συμμετοχή Βουλγάρων στο πλευρό των Τούρκων στην επανάσταση της Κρήτης. Πάντως αποτελεί ιστορικά πρωτόγνωρο, μια σκλαβωμένη πατρίδα (η Κρήτη) να στέλνει τα παιδιά της να απελευθερώσουν μια επίσης σκλαβωμένη πατρίδα (την Μακεδονία).
Η αθρόα συγκέντρωση των Κρητών είχε απήχηση στο πανελλήνιο τόσο κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, όσο και μετά, στις μάχες της Ηπείρου.
Από τους 6.000 εθελοντές οι 3.000 ήταν Κρητικοί.
Από τους 2.000 που έχασαν τη ζωή τους, οι 700 ήταν Κρητικοί.
Από τους 82 Αρχηγούς οι 19 ήταν Κρητικοί (και από τους 19 ιδιώτες Αρχηγούς οι 14 ήταν Κρητικοί).
Η Κρήτη είχε αποκτήσει την Ανεξαρτησία της μετά από μακρόχρονους και σκληρούς αγώνες, αλλά ο εθνικισμός έβραζε. Οι Κρήτες αισθάνονταν σαν δίκιά τους υπόθεση την Ελευθερία των άλλων υπόδουλων αδελφών.
Ας σημειωθεί ότι οι Μακεδόνες είχαν συνδράμει τους Κρητικούς σε δικές τους Επαναστάσεις, πράγμα που συναδέλφωσε τους Κρητικούς με τους Μακεδόνες, μέσα από τους σκληρούς απελευθερωτικούς αγώνες. Στο Αρκάδι συμμετείχαν κατά την Κρητική Επανάσταση του 1866 πολλοί Μακεδόνες και μάλιστα Δημοτικό Τραγούδι της Χαλκιδικής αναφέρεται στο όμορφο Αρκάδι.
Μετέπειτα κατά τα γεγονότα του Εθνικού διχασμού το 1916 ο Ελευθέριος Βενιζέλος στηρίχθηκε στη Μακεδονία και στα νησιά για να ιδρύσει από τη Θεσσαλονίκη την Κυβέρνηση που αντιστάθηκε και ανέτρεψε τα σχέδια του Βασιλιά και που επέφερε την απομάκρυνσή του από τον θρόνο.
Αλλά ας επανέλθουμε στο θέμα μας. Ο Σουλτάνος μένεα πνέοντας κατά των Ελλήνων για την κρητική επανάσταση, αποδέχεται την πρόταση του Ιγνάτιεφ και δημιουργεί την Βουλγαρική εξαρχία το 1870, δηλαδή ανεξάρτητο Βουλγαρικό Πατριαρχείο. Στο άρθρο 10 του φιρμανίου αναφέρει ότι όπου τα 2/3 των κατοίκων επιθυμούν τη Βουλγαρική εξαρχία θα επιτραπεί τούτο, ενώ ο Ιγνάτιεφ παράλληλα παίρνει άδεια ίδρυσης Βουλγάρικων Σχολείων σε όλη την περιοχή. Φυσικά ο Ελληνικός πληθυσμός της Μακεδονίας δεν υπέκυψε στις πιέσεις των Βουλγάρων και των Ρώσων.
Έτσι φτάσαμε στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και στη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου της 3ης Μαρτίου του 1878 με τα γνωστά αποτελέσματα της πλήρους παραχώρησης σχεδόν ολόκληρης της κεντρικής χερσονήσου του Αίμου στους Βουλγάρους ιδρύοντας τη μεγάλη Βουλγαρία χωρίς να ανοίξει ρουθούνι Βούλγαρου.
Προ του κινδύνου αφανισμού του Ελληνισμού οι Έλληνες της περιοχής αντιστάθηκαν, διαδήλωσαν αντέδρασαν με ψηφίσματα και επαναστάτησαν Δύο επαναστάσεις. Οι Έλληνες πιθανόν είχαν υποκλέψει τις προθέσεις των Ρώσων για δημιουργία μεγάλης Βουλγαρίας και έτσι της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου είχε προηγηθεί η επανάσταση του Μπούρινου της 19ης Φεβρουαρίου του 1878 και μια ημέρα αργότερα η Επανάσταση του Ολύμπου. Οι επαναστάσεις προηγήθηκαν δεκαπέντε ημέρες της κατάπτυστης συνθήκης.
Η Επανάσταση του Ολύμπου καταπνίγηκε μετά είκοσι ημέρες ενώ η επανάσταση του Μπούρινου κράτησε οκτώ μήνες με 15.000 μαχητές και επαναστάτησε ολόκληρη τη Δυτική Μακεδονία μέχρι του Μοναστηρίου και των Βελεσσών. Αυτή λόγω του επερχόμενου χειμώνα ανεστάλη και έσβησε χωρίς να ηττηθεί, μόνη και αβοήθητη από το Ελληνικό κράτος. Η Επανάσταση του Μπούρινου είχε δομή διακήρυξη των δικαίων των επαναστατών και σχημάτισε Κυβέρνηση που κήρυξε ανεξαρτησία της περιοχής. Ήταν της Δυτικής Μακεδονίας, αυτή που τώρα γιορτάζουμε. Αυτές οι Επαναστάσεις κατέπληξαν τη Ρωσία η οποία προσπάθησε ανεπιτυχώς να εξεγείρει τον Βουλγαρικό πληθυσμό με αντισυλλαλητήρια.
Ο Δυτικός κόσμος πρώτη φορά άκουγε ότι στα μέρη αυτά υπάρχουν Έλληνες που αντιδρούν, επαναστατούν, διαδηλώνουν και μάλιστα οργανωμένα με διακήρυξη των δικαιωμάτων τους και Κυβέρνηση. Μέχρι τότε η προπαγάνδα των Ρώσων και του Πάπα μιλούσε για περιοχές με αμιγή πληθυσμό Σλάβων.
Η Ρωσία θορυβημένη απέστειλε τον Γραμματέα του Ρωσικού Προξενείου Θεσσαλονίκης ονόματι Μπόσκο με την εντολή να ενεργήσει κατάλληλα μεταξύ του πληθυσμού για την υποβολή φιλοβουλγαρικών υπομνημάτων. Τον εφοδίασε με άφθονα χρήματα, αλλά ματαίως. Δεν τα κατάφερε. Η άφιξη του Μπόσκου στη Θεσσαλονίκη σημαίνει πλέον την απαρχή του Μακεδονικού Ζητήματος.
Ακολουθήστε το 
