Μεσουρανήματα και συντρίμμια – Μέρος ΙΑ’

Η Εγκαθίδρυση κυβερνήσεως στην Άγκυρα.

Κατά το παραπάνω διάστημα, η διακήρυξη του Συνεδρίου της Ερζερούμ γνωστή ως Εθνικό Συμβόλαιο διαβιβάσθηκε προς τους πιστούς του Κεμάλ, ο δε Κεμάλ με τηλεγράφημά του προς τον Πρωθυπουργό της Τουρκίας Νταμάτ Φερίντ καυτηρίαζε την αδράνεια της Τουρκίας και καλούσε την κυβέρνηση να στείλει αντιπροσώπους στη Σεβάστεια, όπου να συνέρχονταν η Εθνοσυνέλευση, σύμφωνα με τις αποφάσεις της Ερζερούμ.

Τον Αύγουστο του 1919 η « Αντιπροσωπευτική Επιτροπή» ήλθε στη Σεβάστεια και άρχισε τις εργασίες που διήρκεσαν μια εβδομάδα. Η προσωπικότητα του Κεμάλ επιβλήθηκε αμέσως .Οι αποφάσεις όμως αυτές που διαχώριζαν τη νέα Τουρκία από την Οθωμανική αυτοκρατορία δεν μπορούσαν να γίνουν δεκτές από την σουλτανική κυβέρνηση.

Αυτή διέταξε τον Γαλίπ Αλή κυβερνήτη της περιοχής να εξοπλίσει Κούρδους και να συλλάβει τον Κεμάλ και τα μέλη του Συμβουλίου. Ο Κεμάλ όμως με δύο συντάγματα πεζικού διέλυσε το στρατό των Κούρδων και πλέον με τα μέλη του Συμβουλίου ίδρυσε προσωρινή κυβέρνηση . Τοιουτοτρόπως η Τουρκία είχε δύο Κυβερνήσεις τη Σουλτανική και την προσωρινή. Εν των μεταξύ η νέα κυβέρνηση του Αλή Ρεζά της Κωνσταντινούπολης,   εξήγγειλε εκλογές. Αναμένοντας τις εκλογές η εθνοσυνέλευση της Σεβάστειας εγκαταστάθηκε στην Άγκυρα τον Δεκέμβριο του 1919. Οι εθνικιστές στις εκλογές θριάμβευσαν. Το Εθνικιστικό Συμβούλιο μετά το θρίαμβο των εκλογών μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και έτσι έχουμε δύο κυβερνήσεις. Η Σουλτανική κυβέρνηση διόριζε στρατιωτικούς διοικητές τους οποίους έπαυε ο Κεμάλ. Εξεγέρσεις που οργάνωνε η νόμιμη κυβέρνηση κατά του Κεμάλ, με σπουδαιότερη αυτή του Ανζαβούρ Κιρκασίων τον Σεπτέμβριο 1919 καταστέλλονταν.

Μετά την καταστολή των εξεγέρσεων οι Κεμαλικοί άρχισαν να συγκεντρώνουν στρατό στη Μαγνησία, γεγονός που θορύβησε τις Ελληνικές δυνάμεις, αλλά και τους συμμάχους. Η αδράνεια όμως των δυνάμεων κατοχής αναθάρρησε τους Τούρκους οι οποίοι αρνούνταν να συμμορφωθούν προς τις εντολές των στρατιωτικών διοικητών των δυνάμεων αυτών.

Επιθέσεις κατά των Γάλλων στην Κιλικία και τη Συρία και η ανυπακοή προς τους Άγγλους, ανάγκασε την Αγγλία να συλλάβει στην Κωνσταντινούπολη τον Πρόεδρο της Σουλτανικής Κυβέρνησης καθώς και 150 πολιτικούς που τους μετέφεραν στη Μάλτα. Διάταγμα που εκδόθηκε κήρυσσε τον Κεμάλ και τους συνεργάτες του προδότες και τους καταδίκαζε σε θάνατο. Ταυτόχρονα συγκροτήθηκε στρατός προς καταστολή της εξέγερσης του Κεμάλ, ενώ οι μουλάδες κήρυξαν ιερό πόλεμο κατά των επαναστατών της Άγκυρας. Το κίνημα του Κεμάλ κινδύνεψε σοβαρά, αλλά τελικώς διασώθηκε λόγω της διαφορετικής πολιτικής που εφάρμοζε ο καθένας από τις μεγάλες δυνάμεις για ίδιο όφελος φυσικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι την περίοδο αυτή οι Αρμένιοι προσπάθησαν να καταλάβουν τις επαρχίες που τους είχαν υποσχεθεί οι σύμμαχοι και οι Κούρδοι επαναστάτησαν το Ντιαρμπακίρ

Η κατάληψη της Προύσας

Η Επαναστατική αυτή κίνηση των Τούρκων προβλημάτισε τους συμμάχους. Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί τάχθηκαν υπέρ της πλήρους ικανοποιήσεως όλων των τουρκικών αιτημάτων, ενώ οι Άγγλοι τάχθηκαν υπέρ της μέσης λύσης του μετριασμού των όρων. Επειδή ήταν βέβαιο ότι οι Τούρκοι θα δέχονταν τον συμβιβασμό κάλεσαν οι σύμμαχοι τον Βενιζέλο να αναλάβει την υποχρέωση να εξαναγκάσει τους Τούρκους να δεχθούν του συμμαχικούς όρους. Έτσι την 6/19 Ιουνίου 1920 το Ανώτατο Συμβούλιο των Συμμάχων μετά από πολύωρη συζήτηση μεταξύ του Λόυδ Τζώρτζ , Μιλλεράν και Βενιζέλου, έδωσε την άδεια προέλασης του ελληνικού στρατού για κατάληψη της σιδηροδρομικής γραμμής μέχρι της Πανόρμου για την εξασφάλιση της ελευθερίας των Στενών των Δαρδανελίων.

Αλλά ας αφήσουμε τον Νικόλαο Δέα Αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού που συμμετείχε στην εκστρατεία της Μικρασίας στο βιβλίο του « Μεσουρανήματα και συντρίμμια» να μας περιγράψει τις προσωπικές του μαρτυρίες από το μέτωπο της Μικρασίας.

Ντεμίρ Καπού. Στενούρα χιλιόμετρα και χιλιόμετρα, γυμνοί βράχοι κατακόρυφοι δεξιά και αριστερά πυρωμένοι απ’ τον ήλιο και που εξακοντίζουν καυτές βελόνες, καμίνι πύρινο δίχως πνοή ανέμου, ήλιος και φως εκτυφλωτικό, να το Ντεμίρ Καπού ,η σιδερένια πόρτα. Τα πρόσωπα όσων το περνούν αυτήν τη μέρα (25-6-20) από κατακόκκινα που είναι στο έμπα της κόλασης, γίνονται σε λίγο χλωμά και ύστερα μελανιάζουν. Απ’ το ξηρό στόμα βγαίνουν αφροί. Το μυαλό θολώνει, το κεφάλι αδειάζει, τα μάτια βασιλεύουν. Και ο ένας μετά τον άλλο γονατίζουν οι διπλωμένοι στα δύο κατάδικοι και πέφτουν κάτω απ’ τους καυτούς βράχους. Και μόνο οι μισοί κατορθώνουν σερνάμενοι και μισόγυμνοι, σε ατέλειωτη αραιή φάλαγγα να βγουν από τη στενή έξοδο, ενώ τα κάρα και τα άλογα κουβαλούν ώρες ολόκληρες μισοαναίσθητους.

Ο Ελληνικός στρατός προήλασε σε δύο κατευθύνσεις προς τη Φιλαδέλφεια και προς την Πάνορμο. Οι επιχειρήσεις στέφθηκαν από επιτυχία. Μετά ταύτα ο στρατός ζήτησε από τον Βενιζέλο να πάρει εκ νέου εντολές και αυτός τους απάντησε ότι τώρα προέχει η κατάληψη της Ανατολικής Θράκης προ πάσης άλλης ενεργείας. Παρά τις εντολές του Βενιζέλου το Γενικό Επιτελείο των Ελληνικών δυνάμεων ζήτησε από τους Βρετανούς να του παρασχεθεί η άδεια να συντρίψουν τους Τούρκους, καταλαμβάνοντας την Προύσα και οι Βρετανοί χωλοθέντες από επίθεση των Τούρκων κατά δυνάμεών τους στο Βόσπορο δέχθηκαν την Ελληνική πρόταση. Ο συνδυασμός Ελληνικών και Βρετανικών δυνάμεων οι οποίοι έκαναν απόβαση στα Μουδανιά, ανάγκασε τους Τούρκους να παραδώσουν την Προύσα στις Ελληνικές δυνάμεις.

Ο Δέας στο ίδιο βιβλίο του που αναφέραμε παραπάνω γράφει:

Μας έτυχε όχι μια φορά να βρεθούμε ελάχιστοι (5-10) αφοπλίζοντάς τους ( τους τσέτες) σε περιοχές μη κατεχόμενες και με πληθυσμό αποκλειστικά τούρκικο και όχι μόνο δεν σημειώθηκε το παραμικρό σε βάρος μας, αλλά μας παρασχέθηκε και συνδρομή και πρόθυμη φιλοξενία. Να το αποδώσουμε στην έμφυτη δουλική υποταγή τους στον ισχυρό της ημέρας και στη μοιρολατρία τους; Αλλά αυτοί ζητούν την προστασία μας από τους τσέτες. Δεν τους θέλουν, Όπως δεν θέλουν και τον Κεμάλ το δημιουργό της κακοδαιμονίας του, όπως λένε. Προτιμούν εμάς.

Όταν πληροφορήθηκε ο Βενιζέλος αυτή την πρωτοβουλία του Ελληνικού στρατού έγινε έξαλλος, αφού επέμενε ότι για λόγους στρατηγικούς και πολιτικούς έπρεπε να καταληφθεί προηγουμένως η Ανατολική Θράκη.

Σπουδαίο ρόλο στην εμμονή του Βενιζέλου για την απελευθέρωση της Θράκης έπαιξε ο συμπατριώτης μας Χαρίσιος Βαμβακάς ( Κοζάνη 1872-1952) Βουλευτής στην Οθωμανική βουλή μετά τη Συνταγματική μεταρρύθμιση . Στενός συνεργάτης του Βενιζέλου ο Βαμβακάς εργάσθηκε με ζήλο για την προάσπιση των ελληνικών συμφερόντων στη Θράκη. Διετέλεσε κυβερνητικός αντιπρόσωπος στη Δυτική Θράκη. Το 1928 εξελέγη Γερουσιαστής Θεσσαλονίκης και το 1930 Δήμαρχος της πόλης. Το λεύκωμα ΘΡΑΚΗ 2000 80 χρόνια από την ενσωμάτωση στην Ελλάδα , έκδοση της Βουλής των Ελλήνων, κάνει ειδική μνεία στη προσφορά  του Βαμβακά του οποίου φιλοξενεί και τη φωτογραφία του.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ