Αυτή την εβδομάδα, ύστερα από σχεδόν 5½ μήνες, το μεγαλύτερο μέρος του ενδιαφέροντος και των ανησυχιών του κόσμου δεν επικεντρώθηκε κυρίως στην Ουκρανία και τη ρωσική εισβολή στη χώρα. Η κρίση που ξέσπασε στα Στενά της Ταϊβάν, με αφορμή την επίσκεψη στο νησί της προέδρου της αμερικανικής Βουλής Νάνσι Πελόζι, καθώς και την αντίδραση του Πεκίνου που ακολούθησε και συνεχίζεται (χθες προαναγγέλθηκαν και κυρώσεις σε βάρος της Πελόζι και της οικογένειάς της), έστρεψε τα φώτα της δημοσιότητας στον Ειρηνικό. Και μαζί, σε μια ενδεχόμενη σύγκρουση ανάμεσα στην Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία θα κάνει τον πόλεμο στην Ουκρανία να μοιάζει με… πταίσμα, όπως σημειώνουν αρκετοί.
Ηδη, μάλιστα, το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι κλείνει τη γραμμή επικοινωνίας μεταξύ των αρχηγών των ενόπλων δυνάμεων των δύο χωρών, ενώ διακόπτει και τη συνεργασία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της διεθνούς εγκληματικότητας, για την ασφάλεια στη ναυσιπλοΐα και άλλα ζητήματα.
Τι συμβαίνει, όμως, πραγματικά στην περίπτωση της Ταϊβάν, ποιο είναι το διακύβευμα αυτής της νέας γεωπολιτικής κρίσης (που δεν είναι η πρώτη και δεν θα είναι ούτε η τελευταία) και πώς οδηγηθήκαμε μέχρις εδώ;
Ανήκε ιστορικά η Ταϊβάν στην Κίνα;
Η Ταϊβάν ανήκε στην Κίνα επί δύο αιώνες, από το 1683 ως το 1895. Η ήττα της Κίνας στον Πρώτο Σινοϊαπωνικό Πόλεμο οδήγησε στην παραχώρησή της στους Ιάπωνες. Το 1945, με τη σύμφωνη γνώμη των συμμάχων της – ΗΠΑ και Βρετανίας -, η Δημοκρατία της Κίνας ανέκτησε τον έλεγχο της Ταϊβάν. Ο εμφύλιος που ακολούθησε έληξε με νίκη των κομμουνιστών του Μάο Τσε Τουνγκ το 1949, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση της εθνικιστικής Κουμιτάνγκ να μεταφέρει την έδρα της στην Ταϊβάν, ενώ στην ηπειρωτική χώρα ιδρύθηκε η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.
Είναι αυτή η πρώτη κρίση ή υπήρξαν και άλλες;
Το 1954 και το 1958 σημειώθηκαν οι δύο πρώτες κρίσεις στα Στενά της Ταϊβάν. Οι Κινέζοι κέρδισαν κάποιο έδαφος, αλλά δεν κατάφεραν να θέσουν το νησί υπό τον έλεγχό τους λόγω της στήριξης των ΗΠΑ. Το 1996 σημειώθηκε η τρίτη και σημαντικότερη ως σήμερα κρίση, η οποία συνοδεύτηκε από επικίνδυνες στρατιωτικές και πολιτικές «σκιαμαχίες» Κινέζων και Αμερικανών – ενώ το 1997, επί προεδρίας Μπιλ Κλίντον, επισκέφθηκε την Ταϊβάν ο τότε πρόεδρος της Βουλής, ο Ρεπουμπλικανός Νιουτ Γκίνγκριτς.
Ποιο είναι σήμερα το καθεστώς της Ταϊβάν;
Η Ταϊβάν δεν είναι ντε γιούρε ανεξάρτητη χώρα, καθώς δεν αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ, ενώ μόνο 13 χώρες και το Βατικανό έχουν επισήμως διπλωματικές σχέσεις μαζί της. Οι ΗΠΑ, επίσης, από τη δεκαετία του ’70 και τα ανοίγματα του Νίξον και του Ντενγκ, αναγνωρίζουν μόνο τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Ωστόσο, η Ταϊβάν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ντε φάκτο χώρα, διαθέτοντας εκλεγμένη κυβέρνηση, την 21η ισχυρότερη οικονομία στον πλανήτη (με ηγεμονικό ρόλο στον στρατηγικό κλάδο των ημιαγωγών) και ισχυρό στρατό.
Ποια είναι η θέση του Πεκίνου;
Η Κίνα επιδιώκει να εντάξει πλήρως την Ταϊβάν στη δικαιοδοσία της, με τη διαδικασία της ενοποίησης, που θα της επιβάλει καθεστώς παρόμοιο με αυτό του Χονγκ Κονγκ – «μία χώρα, δύο συστήματα». Η ηγεσία της έχει δηλώσει ότι επιθυμεί αυτό να γίνει ειρηνικά, όμως δεν έχει αποκλείσει τη στρατιωτική βία, ειδικά εάν εκδηλωθεί κίνηση απόσχισης και κήρυξης ανεξάρτητου κράτους.
Τι στάση τηρούν οι ΗΠΑ;
Παρά τη μη επίσημη αναγνώριση της Ταϊβάν ως ανεξάρτητου κράτους, η Πράξη που εγκρίθηκε από το Κογκρέσο το 1979 και ισχύει ως σήμερα δεσμεύει τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ να ενισχύουν με κάθε τρόπο την άμυνα της Ταϊβάν, αφήνοντας ανοιχτό και το ενδεχόμενο ενεργού εμπλοκής σε περίπτωση κινεζικής επίθεσης. Μάλιστα, ο Τζο Μπάιντεν έχει δύο φορές απαντήσει «ναι», ερωτηθείς σχετικά.
Τι θέλουν οι κάτοικοι της Ταϊβάν;
Σύμφωνα με έρευνα η οποία διεξήχθη τον Ιούνιο και επικαλείται η ισπανική «Εl Pais», η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της Ταϊβάν επιθυμεί τη διατήρηση του σημερινού καθεστώτος, ενώ μόλις το 5,2% υποστηρίζει την ανεξαρτησία και το 1,3% την ένωση με την Κίνα.
Πόσο σημαντική ήταν η επίσκεψη της Πελόζι;
Η πρόεδρος της αμερικανικής Βουλής επανέλαβε χθες από το Τόκιο αυτό που έχει διαμηνύσει και ο Λευκός Οίκος: η επίσκεψή της στην Ταϊβάν δεν είχε στόχο να αλλάξει το στάτους κβο που την αφορά. Πολλά διεθνή ΜΜΕ, ωστόσο, έδειξαν να διαφωνούν με αυτή την εκτίμηση, χαρακτηρίζοντας την επιλογή της εξαιρετικά επικίνδυνη – έως και προκλητική -, ενώ ο ίδιος ο Μπάιντεν είχε πάρει αποστάσεις επικαλούμενος την εκτίμηση του Πενταγώνου ότι «δεν είναι καλή ιδέα». Οπως και να έχει, το στάτους κβο μπορεί να μην άλλαξε επισήμως, όμως η αλλαγή του ήρθε πιο κοντά.
Πόσο πιθανός είναι ένας πόλεμος;
Τα στρατιωτικά γυμνάσια που ξεκίνησε η Κίνα ως απάντηση στο ταξίδι της Πελόζι είναι τα μεγαλύτερα που έχουν διεξαχθεί ποτέ γύρω από την Ταϊβάν. Ισοδυναμούν δε με πρόβα για τον αεροναυτικό αποκλεισμό της, που θα αποτελέσει το πρελούδιο οποιασδήποτε εισβολής, εάν και όταν αυτή αποφασιστεί. Στην περιοχή βρίσκονται επίσης ισχυρότατες δυνάμεις των ΗΠΑ, ενώ σε επιφυλακή έχουν τεθεί και οι αμερικανικές βάσεις σε Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Γκουάμ και αλλού. Παρά τον κίνδυνο ενός «θερμού επεισοδίου», πάντως, οι περισσότεροι εκτιμούν πως ούτε το Πεκίνο ούτε η Ουάσιγκτον επιδιώκουν μια σύγκρουση σήμερα. Αύριο βλέπουμε…
Τι στάση κρατούν οι σύμμαχοι ΗΠΑ και Κίνας;
Η ανακοίνωση των υπουργών Εξωτερικών του G7 έδειξε ότι τάσσονται στο πλευρό των ΗΠΑ και κατά της Κίνας, όπως έκανε και η Αυστραλία. Η Μόσχα, από την πλευρά της, βρέθηκε χωρίς αστερίσκους στο πλευρό του Πεκίνου, ανταποδίδοντας τη δική του στήριξη στην περίπτωση της Ουκρανίας. Τα στρατόπεδα γίνονται ολοένα πιο καθαρά.
Ποιο είναι το διακύβευμα για τον Σι και τον Μπάιντεν;
Η θέση των προέδρων ΗΠΑ και Κίνας είναι λεπτή, καθώς το διακύβευμα είναι μεγάλο και οι ισορροπίες λεπτές. Από τη μία ένα «λάθος» μπορεί να οδηγήσει σε μια καταστροφική σύγκρουση και από την άλλη μια ήπια στάση ενέχει τον κίνδυνο να κατηγορηθούν για ενδοτισμό. Σημειώνεται ότι ο μεν Μπάιντεν έχει μπροστά του τη δοκιμασία των ενδιάμεσων εκλογών του Νοεμβρίου, ο δε Σι την επανεκλογή του για τρίτη θητεία στο συνέδριο του ΚΚ Κίνας το φθινόπωρο.
Ακολουθήστε το 
