Η καταστροφική σύγκρουση των τραίνων στα Τέμπη, η απώλεια τόσων ζωών και η αγωνία της αναζήτησης των αγνοουμένων μας έχουν συγκλονίσει όλους. Πόσα απ' όσα συμβαίνουν όμως πρέπει να μοιραστούμε με τα παιδιά μας; Και με ποιον τρόπο;
«Όπως συμβαίνει με τους ενήλικες, έτσι και τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα τις κακές ειδήσεις και εικόνες όταν τις κατανοήσουν περισσότερο», λέει η παιδίατρος Άννα Παρδάλη, αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής. «Είναι επομένως σημαντικό να μιλήσετε μαζί τους με εποικοδομητικό και χρήσιμο τρόπο».
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι θα φιλτράρετε τις πληροφορίες που θα τους μεταδώσετε και θα τις παρουσιάσετε με κατανοητό τρόπο. Πρέπει επίσης να τους μιλήσετε μόνο για εκείνες που μπορούν να διαχειριστούν. Πριν αρχίσετε να μιλάτε, όμως, πρέπει να μάθετε τι ξέρει ήδη το παιδί.
«Αρχίστε ρωτώντας το τι γνωρίζει ήδη», συνιστά η κυρία Παρδάλη. «Τα περισσότερα παιδιά θα έχουν ακούσει ήδη για το δυστύχημα και τις επιπτώσεις του. Πηγή της πληροφόρησής τους μπορεί να είναι η τηλεόραση, το διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μπορεί να το άκουσαν ή και να το συζήτησαν στο σχολείο ή μιλώντας με φίλους τους. Μπορεί επίσης να έχουν ακούσει τους ενήλικες να συζητούν για το συμβάν. Πρέπει να μάθετε τι γνωρίζουν και πόσο αξιόπιστες είναι οι πληροφορίες που έχουν».
Καθώς θα σας εξηγούν τι γνωρίζουν, να έχετε το νου σας για τυχόν παρανοήσεις ή τρομακτικές φήμες. Είναι λογικό οι ανήλικοι να έχουν συγκεχυμένες γνώσεις για το θέμα. Πόσο μάλλον που ούτε οι ενήλικες δεν γνωρίζουν ακόμα τι ακριβώς έχει συμβεί, καθώς οι έρευνες συνεχίζονται.
Πώς να απαντήσετε στις απορίες
Όταν το παιδί σας πει όσα γνωρίζει, ρωτήστε το αν έχει απορίες. Ρωτήστε το επίσης πως νιώθει για όλο αυτό. Να δίνετε ειλικρινείς απαντήσεις και να διορθώνετε τις παρανοήσεις.
Αν το παιδί εκφράσει φόβους, συζητήστε τους μαζί τους και μην προσπαθήσετε να μειώσετε τη σημασία τους. Είναι σημαντικό να το μάθετε να αναγνωρίζει ό,τι του δημιουργεί άγχος, θλίψη και φόβο, ώστε να μπορεί να το αντιμετωπίσει κιόλας.
Ανεξαρτήτως της ηλικίας του παιδιού σας, ακόμα κι αν είναι νεαρός ενήλικας, ο διάλογος πρέπει να είναι άμεσος και ειλικρινής, τονίζει η κυρία Παρδάλη. Να θυμάστε επίσης πως όσο μεγαλύτερο είναι το παιδί, τόσο περισσότερη συζήτηση μπορεί να απαιτηθεί για να συζητήσετε όλες τις απορίες και τις ανησυχίες του.
Σε κάθε περίπτωση, είναι προτιμότερο να μοιράζεστε με τα παιδιά μόνο τις βασικές πληροφορίες. Οι γραφικές περιγραφές για τραγικά γεγονότα γενικώς πρέπει να αποφεύγονται – είναι καλύτερο για τον ψυχισμό όλων, ακόμα και των ενηλίκων.
Καλό είναι επίσης να περιορίσετε στο ελάχιστο (όσο αυτό είναι δυνατόν) την έκθεση των παιδιών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Είναι ο μόνος τρόπος για να αποφύγουν την επαναλαμβανόμενη έκθεση στις γραφικές περιγραφές για το δυστύχημα και τις επιπτώσεις του.
Επειδή, όμως, στην εποχή της πληροφόρησης δεν μπορείτε να έχετε απόλυτο έλεγχο για ό,τι θα δουν και θα ακούσουν, προετοιμάστε τα κατάλληλα ώστε να μην αιφνιδιαστούν.
Πώς να τα στηρίξετε
Στην εποχή μας οι πληροφορίες φθάνουν ακόμα και στα πολύ μικρά παιδιά, ακόμα και στις ηλικίες κάτω των 4 ετών. Για να είναι σωστές, προτιμότερο είναι να τις μεταδώσετε εσείς.
Πρέπει όμως να είστε ακριβείς σε ό,τι πείτε. Θα πρέπει να τους πείτε ότι έγινε κάτι κακό που μπορεί να τα στεναχωρήσει. Είναι όμως φυσιολογικό να νιώσουν έτσι και εσείς είστε εκεί για να τα στηρίξετε. Ύστερα πρέπει να τους πείτε ότι έγινε ατύχημα με τραίνο και χτύπησαν άνθρωποι.
Στα μεγαλύτερα παιδιά, ιδίως όταν πλησιάζουν ή βρίσκονται στην εφηβεία, πρέπει να παραδεχθείτε ότι έγινε μία καταστροφή και πολλοί άνθρωποι τραυματίστηκαν και έχασαν τη ζωή τους.
Σε όλες τις ηλικίες πρέπει να εκφράσετε μία νότα ασφαλείας, λέγοντας ότι οι Αρχές και οι εθελοντές κάνουν ό,τι μπορούν για να βοηθήσουν και να εξασφαλίσουν ότι δεν θα ξανασυμβεί.
Από κει και πέρα, η συζήτηση θα εξαρτηθεί από το τις αντιδράσεις και τις ερωτήσεις των παιδιών.
Ειδική διαχείριση
Να θυμάστε ότι δεν είναι υποχρεωτικό να έχει το παιδί σας απορίες για το συμβάν. Μερικά παιδιά είναι πιο «κλειστά» ως χαρακτήρες και μπορεί να δείχνουν αδιάφορα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι κιόλας.
Ωστόσο δεν πρέπει να τα πιέσετε για να συζητήσουν το θέμα. Θα το κάνουν μόνα τους, όταν θα είναι έτοιμα.
Αντίστοιχα, αν το παιδί σας πάσχει από κάποια αναπτυξιακή υστέρηση ή από διαταραχή αυτισμού, η συζήτηση πρέπει να προσαρμοστεί στις δεξιότητές του. Πρέπει επίσης να την αρχίσετε με λίγες πληροφορίες, που θα δώσετε με τον κατάλληλο τρόπο.
Επειδή πάντως κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, προτιμότερο είναι πριν μιλήσετε με το παιδί σας, να συμβουλευθείτε τον θεραπευτή που το παρακολουθεί, συνιστά η κυρία Παρδάλη.
Ενδείξεις ότι δεν αντιμετωπίζει καλά την τραγωδία
Μερικές φορές τα παιδιά δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα τραγικά γεγονότα. Υπόνοιες ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο εγείρονται αν ξαφνικά παρουσιασθούν:
- Δυσκολίες στον ύπνο. Μπορεί π.χ. να έχουν αϋπνία ή εφιάλτες. Ή αντιθέτως να κοιμούνται περισσότερο από το συνηθισμένο ή πιο αργά.
- Σωματικά ενοχλήματα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται αναίτια κόπωση, πονοκέφαλος, μείωση ή αύξηση στην πρόσληψη τροφής, αίσθημα κακουχίας κ.ά.
- Αλλαγές στη συμπεριφορά. Τα μικρά παιδιά μπορεί να προσκολληθούν ξαφνικά στους γονείς τους, να φέρονται σαν μωρά ή γίνουν ανυπόμονα και απαιτητικά. Οι έφηβοι μπορεί να μιλούν πολύ απότομα, να ξενυχτάνε, ακόμα και να αρχίσουν να καπνίζουν.
- Συναισθηματικά προβλήματα, όπως θλίψη, κατάθλιψη, άγχος, φόβος
«Αν δεν μπορείτε να καταλάβετε κατά πόσον αντιδρά το παιδί σας φυσιολογικά στην τραγωδία ή δυσκολεύεται να την αντιμετωπίσει, καλό είναι να συμβουλευθείτε τον παιδίατρό σας ή έναν ειδικό στην παιδική/εφηβική υγεία», συνιστά η κυρία Παρδάλη.
