«Οι Έλληνες της Ουκρανίας δεν θα χαθούμε. Θα παραμείνουμε ενωμένοι και μια μέρα θα ξαναβρεθούμε όλοι μαζί στη μεγάλη γιορτή μας για την Ελληνική Επανάσταση, που ένωσε και ενώνει τον ελληνικό κόσμο». Μια μέρα πριν από τη μεγάλη (διπλή) γιορτή της 25ης Μαρτίου, η πρόεδρος των Ελληνικών Κοινοτήτων της Ουκρανίας Αλεξάνδρα Προτσένκο – Πιτσαλτζή στέλνει το δικό της μήνυμα ενότητας κι ελπίδας πως την ερχόμενη χρονιά, οι Έλληνες της Ουκρανίας θα τιμήσουν την εθνική επέτειο στα σπίτια τους, αυτά που τώρα βλέπουν να έχουν ισοπεδωθεί από τη λαίλαπα των πολεμικών συγκρούσεων.
«Θα επιζήσουμε, θα ορθοποδήσουμε, θα χτίσουμε ξανά τα σπίτια μας και του χρόνου, στις 25 Μαρτίου, θα μνημονεύσουμε τους ανθρώπους μας. Θα είναι μια μέρα μνήμης για τα θύματα αυτού του άδικου, τραγικού πολέμου», αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Προτσένκο σε γραπτό μήνυμά της στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, αφού η τηλεφωνική επικοινωνία είναι σχεδόν αδύνατη καθώς βρίσκεται καθ’ οδόν προς την Ελλάδα, περνώντας μέσα από πόλεις και χωριά που βάλλονται σκληρά.
«Οι πρόγονοί μας πάλεψαν για την ελευθερία της Ελλάδας, το πολυτιμότερο αγαθό για τον άνθρωπο. Εμείς παλεύουμε για την ελευθερία της Ουκρανίας, μιας χώρας όπου οι Έλληνες μένουν αιώνες», τονίζει η κ. Προτσένκο και περιγράφει με μελανά χρώματα την κατάσταση. «Πολλά τα θύματα του πολέμου… Καταστράφηκαν τα ελληνικά χωριά, το κέντρο των Ελλήνων της Μαριούπολης», τονίζει η κ. Προτσένκο, η οποία βίωσε στο πετσί της την κόλαση του πολέμου επί σχεδόν έναν μήνα, πλέον όμως έχει πάρει τον δρόμο της προσφυγιάς σε αναζήτηση ασφαλούς καταφυγίου στην Ελλάδα.
«Κανείς δεν πίστευε πως μια μέρα θα αναγκαζόμασταν να πάμε στην Ελλάδα ως πρόσφυγες πολέμου», αναφέρει η κ. Προτσένκο, η οποία κατάφερε να διαφύγει από τη βαριά πληττόμενη Μαριούπολη κι έχει φτάσει ώς το χωριό Βασίλιεβκα, στα προάστια της Ζαπορόζιε, συνεχίζοντας τον δρόμο προς τον τελικό της προορισμό.
«Σχεδόν έναν μήνα έμεινα στην κόλαση. Ελπίζω να φτάσουμε στην Ελλάδα, τον αιώνιο προορισμό των Ελλήνων της Διασποράς», τονίζει η πρόεδρος των Ελληνικών Κοινοτήτων Ουκρανίας, εξηγώντας γιατί δεν είναι εφικτή η τηλεφωνική επικοινωνία. «Συγγνώμη, δεν μπορούσα να σας απαντήσω. Έπεσαν πυροβολισμοί, έπρεπε να φύγουμε, φτάσαμε αργά στο Ζαπορόζιε, εγγραφήκαμε ως πρόσφυγες κι ευτυχώς καταφέραμε να μπούμε στο τρένο και τώρα πάμε στη Λβιβ, κουρασμένοι», μας γράφει.
Το ταξίδι προς την Ελλάδα, αυτή τη φορά είναι μακρύ και δύσκολο. «Αφού κατάφερα να φύγω, είμαι καλά. Αλλά οι σφοδροί βομβαρδισμοί δεν μας αφήνουν να προχωρήσουμε πιο γρήγορα», τονίζει και περιγράφει τη φρίκη που έζησε στο υπόγειο ενός σπιτιού, στη Μαριούπολη. «Είδα τον θάνατο ανθρώπων, η υγεία μου κλονίστηκε, δεν θα με γνωρίσετε αν με δείτε, αλλά η ψυχή μου χαίρεται που επέζησα και βρίσκομαι καθ’ οδόν προς την Ελλάδα», λέει φανερά συγκινημένη.
«Μαμά ζεις;»
Η Ιρίνα Ντενισένκο, πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου «Ήλιος» στο Χάρκοβο, βίωσε τη δική της κόλαση στην Ουκρανία αλλά κι αυτή, όπως και η Αλεξάνδρα Προτσένκο, θεωρεί χρέος της να συμβάλλει στην ανάπτυξη του δοκιμαζόμενου σήμερα Ελληνισμού της Ουκρανίας και ειδικότερα της ελληνικής κοινότητας του Χαρκόβου, απ’ όπου προέρχεται. «Χρέος μου είναι να πω στον κόσμο ότι η ημέρα της γιορτής της 25ης Μαρτίου και για εμάς, τους Έλληνες της Ουκρανίας, είναι γιορτή. Και θα κάνουμε ένα μεγάλο μνημόσυνο για τους Έλληνες που σκοτώθηκαν, παλεύοντας για την ελευθερία της Ουκρανίας», λέει από την Αθήνα όπου πλέον βρίσκεται.
Πιανίστρια βραβευμένη σε διεθνείς διαγωνισμούς, κριτικός τέχνης και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Εθνικό Ινστιτούτο Τέχνης, η Ιρίνα Ντενισένκο ντρέπεται, όπως αναφέρει, να ομολογήσει πως ο φόβος των βομβαρδισμών ακόμα της προκαλεί ζωτικό στρες. «Είναι ακόμα μέσα μου. Μόλις ακούω αεροπλάνο, ψάχνω μέρος να κρυφτώ», σημειώνει και εξιστορεί τα όσα βίωσε: «Το Χάρκοβο, το βομβάρδιζαν από την αρχή του πολέμου κάθε μέρα και πολλές φορές την ημέρα. Την 1η Μαρτίου έπεσε ρουκέτα στο διαμέρισμά μας, στον τέταρτο όροφο. Εγώ πρόλαβα και κρύφτηκα στο μπάνιο. Μπήκα στην μπανιέρα, ενώ η εικοσιπεντάχρονη κόρη μου έπεσε κάτω από το τραπέζι. Όταν τελείωσε ο βομβαρδισμός και οι δυο τρομαγμένες δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι ήμασταν ζωντανές μέσα στα ερείπια του διαμερίσματος. Φώναζα ταραγμένη: “ Ευγενία ζεις;” και την ίδια ώρα, η κόρη μου φώναζε: “ Μαμά ζεις;”. Παρόμοιες σκηνές όλοι βλέπουμε σε ταινίες τρόμου, αλλά κανείς δεν μπορεί να καταλάβει τι πραγματικά περάσαμε σ’ αυτόν τον πόλεμο… Κανείς δεν μπορεί να καταλάβει την κόλαση του πολέμου, όσο ζοφερά και να την περιγράφεις».
Η Ιρίνα Ντενισένκο έφτασε με άλλες 28 γυναίκες με παιδιά στην Ελλάδα και περιγράφει τις δυσκολίες του ταξιδιού: «Τρεις φορές αλλάξαμε λεωφορεία. Δεν ήταν καθόλου εύκολο να κανονίσουμε το δρομολόγιο διαφυγής, να βρούμε δρόμους ασφαλείς ώστε να μην συμβεί τίποτα κακό σε κανέναν. Τελικά καταφέραμε και φτάσαμε στην Αθήνα σώοι και αβλαβείς. Μένουμε τώρα σε δύο ξενοδοχεία και οι περισσότερες από εμάς ενταχθήκαμε εθελοντικά και προσφέρουμε εργασία στα κέντρα υποδοχής προσφύγων από την Ουκρανία».
Η ίδια μας ζητάει να γράψουμε «ένα μεγάλο “ ευχαριστώ” στον Έλληνα επιχειρηματία από την Οδησσό, τον Βασίλη Μπούμπουρα του Παντελή, που ανέλαβε όλα τα έξοδα της μεταφοράς των μελών του Ελληνικού Συλλόγου, από το Χάρκοβο ώς τον Πειραιά».
Στο λίκνο της Ελληνικής Επανάστασης
Το μουσείο της «Φιλικής Εταιρείας», στη λωρίδα Κράσναγια, κοντά στην οδό Γκρέτσεσκαγια (ελλληνική), στο κέντρο της Οδησσού, προς το λιμάνι είναι αυτές τις μέρες άδειο από τους επισκέπτες. Οι κάτοικοι της θρυλικής για την ελληνική ιστορία πόλης βρίσκονται σε αναμονή των εξελίξεων… «Τι άραγε θα έλεγαν ο Νικόλαος Σκουφάς,ο Αθανάσιος Τσακάλωφ και ο Εμμανουήλ Ξάνθος το 1814, όταν ίδρυσαν εδώ μια μυστική οργάνωση επαναστατών πατριωτών της Ελλάδας; Σκοπός τους ήταν η απελευθέρωση της χώρας από τον τουρκικό ζυγό και σήμερα το λίκνο της ελληνικής επανάστασης βάλλεται από τους Ρώσους εισβολείς», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου Οδησσού Ελιζαβέτα Πολυχρονίδη, που βρίσκεται εδώ και δυο εβδομάδες στην Αθήνα, μεταφέροντας τη μεγάλη της οικογένεια, τον παπαγάλο και τις τρεις γάτες της μακριά από τον πόλεμο.
«Δεν μου αρέσει να γράφω για τον εαυτό μου, αλλά για τη φετινή γιορτή της 25ης Μαρτίου είχαμε προγραμματίσει την παρουσίαση του δίτομου βιβλίου μου “ Διάσημοι Έλληνες της Οδησσού”. Το βιβλίο είναι γραμμένο και τυπωμένο στη ρωσική γλώσσα και έχει περισσότερες από χίλιες σελίδες κειμένου και εικονογράφησης», λέει η κ. Πολυχρονίδη.
Μαζί της έφερε στην Ελλάδα λίγα τεύχη, που μόλις της είχαν σταλεί από το τυπογραφείο. Η πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου της Οδησσού και συγγραφέας αναφέρεται στη μελέτη της για τους Έλληνες της Οδησσού και του Κιέβου, της Λβιβ και του Νιζίν, περιγράφει το αρχοντικό σπίτι των Υψηλάντηδων στο Κίεβο, την Ελληνική Εκκλησία της Αγίας Τριάδας και το Μουσείο Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό, τις ελληνικές εκκλησίες σε πολλές πόλεις της Ουκρανίας, τα Πανεπιστήμια στη Μαριούπολη και στο Χάρκοβο, όπου υπήρχαν Έδρες ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού. «Έχουμε ήδη χάσει σχεδόν αμετάκλητα τα ελληνικά κέντρα στην Ουκρανία», τονίζει με θλίψη.
«Το μουσείο – γκαλερί τέχνης του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου Αρχίπ Κουίντζι στη Μαριούπολη καταστράφηκε. Και το Πανεπιστήμιο στο Χάρκοβο, το πρώτο στην Ουκρανία του 19ου αιώνα και το 4ο στη Ρωσική Αυτοκρατορία, που ιδρύθηκε το 1805 από τον Έλληνα Βασίλι Ναζάροβιτς Καραζίν και έφερε το όνομά του. Το κεντρικό κτίριο του πανεπιστήμιου υπέστη σοβαρές ζημιές από επίθεση πυραύλων. Τι άλλο μπορεί να συμβεί σε αυτόν τον ανελέητο πόλεμο;», αναρωτιέται η πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου της Οδησσού.
Σοφία Προκοπίδου
*Τις φωτογραφίες παραχώρησαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ οι Αλεξάνδρα Προτσένκο, Ιρίνα Ντενισένκο και Ελιζαβέτα Πολυχρονίδη
