Στο άκουσμα ενός έκτακτου δελτίου κακοκαιρίας ο περισσότερος κόσμος σκέφτεται πώς να προφυλαχθεί από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που πλησιάζουν.
Για τον 42χρονο μηχανικό υπολογιστικών συστημάτων και αυτοδίδακτο, ερασιτέχνη φωτογράφο Θανάση Παπαθανασίου και την παρέα του, τους λεγόμενους «sprite chasers», μια κακοκαιρία προ των πυλών είναι μια μοναδική ευκαιρία για έξοδο και δράση. Μια τέτοια μεγάλη καταιγίδα, που σημειώθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2021, απαθανάτισε ο Θανάσης, αποτυπώνοντας με τον φακό του ερυθρές, ηλεκτρικές λάμψεις πάνω από το Νοτιοανατολικό Αιγαίο, και, στις 27 Οκτωβρίου 2022, η NASA ανάρτησε το επίμαχο φωτογραφικό στιγμιότυπο, με ειδική αναφορά στο όνομα του έλληνα φωτογράφου, στον επίσημο λογαριασμό της στο Facebook για να προαναγγείλει ένα νέο επιστημονικό πρόγραμμα που αξιοποιεί τη δύναμη των συλλογικών πληροφοριών από πολίτες, σαν τον Θανάση, για τη μελέτη παροδικών φωτεινών γεγονότων, γνωστών ως TLEs.
Kαταγραφή TLEs
«Μία ευχάριστη έκπληξη με περίμενε σήμερα το πρωί καθώς από τη NASA επέλεξαν μία από τις φωτογραφίες μου με Red Sprites για την ανακοίνωση του νέου Citizen Science Project με ονομασία «Spritacular»» έγραφε ο 42χρονος στις 27 Οκτωβρίου στο προφίλ του στο Facebook κοινοποιώντας την ανάρτηση της NASA με τη λήψη του. Ο ίδιος, μιλώντας στα «ΝΕΑ» σχετικά με τη φωτογραφία του που έγινε αντικείμενο διεθνούς θαυμασμού και μελέτης, αναφέρει: «Το πρωί της 27ης Οκτωβρίου πετυχαίνω ανάρτηση της NASA στο Facebook. Η αλήθεια είναι ότι το μάτι μου πήγε πρώτα στη φωτογραφία και μετά στο άρθρο που αναφερόταν στην εκκίνηση αυτού του project. Ηταν έκπληξη για μένα και ένιωσα χαρά και ικανοποίηση που επέλεξαν τη συγκεκριμένη φωτογραφία για το άρθρο. Η φωτογραφία τραβήχτηκε το Σάββατο 4 Δεκεμβρίου 2021 από την Αρτέμιδα Αττικής και απεικονίζει ένα από τα μεγαλύτερα και δεκάδες red sprites που καταγράφηκαν εκείνο το βράδυ, κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης καταιγίδας που βρισκόταν σε εξέλιξη στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο» εξηγεί ο Θανάσης Παπαθανασίου αναφορικά με τα Red Sprites – τις κόκκινες λάμψεις, δηλαδή, που εμφανίζονται έπειτα από αστραπή στον ουρανό σε απόσταση χιλιομέτρων πάνω από μια καταιγίδα – και προσθέτει: «Εννοείται ότι είχε προηγηθεί μετεωρολογική πρόγνωση για το πού θα βρισκόταν το συγκεκριμένο σύστημα καταιγίδων εκείνο το βράδυ ώστε να ξέρουμε πού θα εγκατασταθούμε για να καταγράψουμε τυχόν TLEs (Transient Luminous Events – Παροδικά Φωτεινά Συμβάντα).
Οταν ξεκίνησα να επεξεργάζομαι το υλικό μέσα στις επόμενες ημέρες, διαπίστωσα ότι ήταν μία από τις καταιγίδες με τα περισσότερα TLEs των τελευταίων ετών, με το συγκεκριμένο Red Sprite να είναι από τα πιο έντονα εκείνης της βραδιάς. Τη συγκεκριμένη φωτογραφία την έστειλα μαζί με άλλες 2-3 τον Μάιο του 2022, έπειτα από ενημέρωση που υπήρξε σε ένα σχετικό group ότι θα ξεκινήσει από τη NASA ένα νέο project στο άμεσο μέλλον που θα αφορά τη μελέτη των TLEs. Δεν γνωρίζω πόσοι και πόσες φωτογραφίες έστειλε ο καθένας αλλά για κάποιον λόγο διάλεξαν τη συγκεκριμένη».
Το «Spritacular», το νέο πρόγραμμα της NASA, έχει ως στόχο τη σύνδεση της επιστημονικής κοινότητας με τους πολίτες που έχουν ως χόμπι τη φωτογράφιση τέτοιων σπάνιων φαινομένων. Μέσα από αυτή τη συνέργεια, υπάρχει η προοπτική να δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων που θα αποτελείται από τέτοιου είδους ηλεκτρικά φαινόμενα για περαιτέρω έρευνα από τους επιστήμονες.
«Sprite chasers»
Ο Θανάσης Παπαθανασίου που, όπως αναφέρει στα «ΝΕΑ», πρωτοασχολήθηκε με τη φωτογραφία το 2008 όταν και αγόρασε την πρώτη του DSLR φωτογραφική μηχανή, περιγράφει αναλυτικά τη φύση των φαινομένων με την ονομασία Red Sprites και TLEs καθώς επίσης και τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται η ομάδα τους για να τα αιχμαλωτίσει φωτογραφικά μια διαδικασία που θυμίζει κατά κάποιον τρόπο την τελετουργία του… ψαρέματος. «Τα Red Sprites (όπως και Halos, Elves, Gigantic Jets, Blue Jets, GhOSTs κ.ά.) ανήκουν στα Transient Luminous Events και δημιουργούνται πάνω από ισχυρές καταιγίδες λόγω των ηλεκτρικών εκκενώσεων κυρίως στη μέση και σε μέρος της ανώτερης ατμόσφαιρας. Είναι ένα από τα πιο σπάνια και εντυπωσιακά φαινόμενα, αλλά η αλήθεια είναι ότι για να πραγματοποιηθεί η καταγραφή τους θα πρέπει να πληρούνται κάποιες βασικές προϋποθέσεις, όπως για παράδειγμα οι καταιγίδες να βρίσκονται σε απόσταση ενός συγκεκριμένου χιλιομετρικού εύρους από το σημείο καταγραφής και να μην υπάρχουν ενδιάμεσα σύννεφα ώστε να κυριαρχεί ένα καθαρό οπτικό πεδίο. Πάντα προηγείται μελέτη τις προηγούμενες ημέρες ώστε να έχουμε μία εικόνα από πού θα περνάει το σύστημα καταιγίδων για να ξέρουμε πού θα εγκατασταθούμε.
Στην Ελλάδα είμαστε γύρω στους 5 «sprite chasers» που ασχολούμαστε με την καταγραφή και την παρατήρηση του φαινομένου αυτού τα τελευταία 6 χρόνια. Ενας από τους μεγαλύτερους εχθρούς της νυχτερινής φωτογράφισης είναι η φωτορύπανση, γι' αυτό επιλέγουμε μέρη μακριά από πόλεις», αναφέρει ο 42χρονος συμπληρώνοντας για όποιον θα ήθελε να το επιχειρήσει: «Η καταγραφή μπορεί να πραγματοποιηθεί με μία DSLR ή mirrorless κάμερα, γνωρίζοντας καλά τις λειτουργίες της και πώς να φωτογραφίζουμε σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, έναν φακό με μεγάλο διάφραγμα, ένα τρίποδο και υπομονή. Είναι κάπως σαν το ψάρεμα».
